وَقود (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
وَقود: (النَّارَ الَّتي وَقُودُهَا) «وَقود» از مادّه «
وَقْد- وُقود» به معناى
«آتشگيره» است؛ يعنى مادّه قابل اشتعال، مانند هيزم (نه به معناى «
آتش
زنه» همچون كبريت يا جرقه‌اى كه با
سنگ‌هاى مخصوص ايجاد مى‌كنند).
«وَقود» - چنان كه در سابق نيز اشاره شد- به معناى «آتشگيره» يعنى مادّه قابل اشتعال، و چيزى كه
آتش را با آن مى‌افروزند (مانند هيزم) مى‌باشد، نه به معناى «
آتش
زنه» مثل «كبريت»، چرا كه عرب آن را
«زناد» مى‌گويد.
و تعبير به «
ذاتِ الْوَقُود» در
سوره «بروج» با اين كه همه
آتش‌ها احتياج به هيزم و مانند آن دارد، اشاره به كثرت مواد
آتش‌زايى است كه آنها به كار مى‌گرفتند، و طبعاً
آتش بسيار دامنه‌دار و پر شعله‌اى به وجود مى‌آمد، و اگر بعضى «
ذاتِ الْوَقُود» را در اينجا به معناى
آتش شعله‌ور تفسير كرده‌اند، ظاهراً به همين دليل است، نه آنچه بعضى پنداشته‌اند كه
«وَقُود» داراى دو معنا است،: يكى «هيزم» و ديگرى «شعله»، و تأسف خورده‌اند كه چرا مفسران و مترجمان به اين نكته توجّه نكرده‌اند!
ترجمه و تفسیر ایات مرتبط با
وَقود:
(فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ وَلَن تَفْعَلُواْ فَاتَّقُواْ النَّارَ الَّتِي وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِينَ) (پس اگر چنين نكنيد- كه هرگز نخواهيد كرد- از
آتشى بترسيد كه مردمِ گنهكار و
سنگ‌ها
[بت‌ها
] هيزم آن هستند؛ و براى كافران، آماده شده است!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه (وقود) به معناى
آتش‌گيرانه است، (كه در قديم به صورت
سنگ و چخماق بود، و در امروز به صورت فندک در آمده) و در آيه مورد بحث تصريح كرده: به اينكه
آتش‌گيرانه
دوزخ، انسانهايند، كه خود بايد در آن بسوزند، پس انسانها هم
آتش‌گيرانه‌اند، و هم هيزم آن.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَن تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلاَ أَوْلاَدُهُم مِّنَ اللّهِ شَيْئًا وَأُولَئِكَ هُمْ وَقُودُ النَّارِ) (اموال و فرزندان كسانى كه
کافر شدند، هرگز نمى‌تواند، چيزى از عذاب خداوند را از آنان بكاهد و از كيفر، رهايى بخشد. و آنان خود، آتشگيره دوزخند.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه وقود به معناى هر چيزى است كه با آن
آتش را برافروخته و شعله‌ور سازند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلَائِكَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ) (اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! خود و خانواده خويش را از
آتشى كه هيزم آن انسانها و سنگهاست نگه داريد؛
آتشى كه فرشتگانى بر آن گمارده شده كه خشن و سختگيرند و هرگز فرمان خدا را مخالفت نمى‌كنند و آنچه را فرمان داده شده‌اند بطور كامل اجرا مى‌نمايند. )
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه وقود - به فتحه واو- اسم هر چيزى است كه با آن
آتش را بگيرانند، چه
آتش هيزم و چه مانند آن، و مراد از كلمه نار
آتش جهنم است، و اگر انسانهاى معذب در
آتش دوزخ را
آتش‌گيرانه دوزخ خوانده، بدين جهت است كه شعله گرفتن مردم در
آتش دوزخ به دست خود آنان است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(النَّارِ ذَاتِ الْوَقُودِ) (
آتشى عظيم وشعله‌ور!)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه وقود به معناى
آتش‌گيرانه است، حال چه كبريت باشد و چه هيزم و چه چيز ديگر، و اگر
نار را به وصف وقود توصيف كرد براى اشاره به عظمت امر آن
آتش و شدت اشتعال و افروختگى آن بود.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «وَقُود»، ص۶۱۶.
