وهب بن منبه صنعانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
وهب بن منبّه صنعانی (
۳۴-
۱۱۴ق)، از
تابعین تاریخ‌شناس و فردی آگاه به اخبار گذشتگان،
انبیا و پادشاهان بود.
وهب در زمینه قصص گذشتگان بسیار مهارت داشت.
ابوعبدالله وهب بن منبّه بن کامل بن سیج بن سیحان یمانی صنعانی ذماری ابناوی، در زمان خلافت
عثمان (
۲۳ ـ
۳۵ق) به سال ۳۴ق در سرزمین
صنعاء زاده شد.
او از نژاد
فارس و پدرش منبّه از مردمان
هرات، خراسان قدیم، به شمار می‌رفت. گویند که
خسرو، پادشاه
ایران وی را از آن سرزمین اخراج کرد، اما هنگامی که نزد
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آمد
اسلام آورد.
وهب از نیکان تابعین
و مدت سیزده سال با
ابن عباس ملازم و همراه بود.
صنعانی دانش خویش را از بزرگانی چون ابن عباس،
جابر بن عبدالله انصاری و
عبدالله بن عمر آموخته و از ایشان روایت کرده است.
کسان بسیاری نیز از وهب حدیث شنیده و روایت کرده‌اند که در آن میان نام افرادی چون
عمرو بن دینار،
مغیرة بن حکیم و
منذر بن نعمان به چشم می‌خورد.
ابن خلکان و
یاقوت، وهب را تاریخ‌شناس و فردی آگاه به اخبار گذشتگان، انبیا و پادشاهان دانسته و تاکید کرده‌اند که وهب در زمینه قصص گذشتگان بسیار مهارت داشت و اخبار و آثار بسیاری، از جمله
اسرائیلیات را مورد بررسی و مطالعه قرار داده است.
ابوزرعه و
عجلی وی را فردی موثق دانسته‌اند.
ذهبی می‌نویسد که وهب زمانی از
مذهب قدریّه پیروی می‌کرد و حتی تالیفی نیز در این موضوع نوشته بود، ولی سرانجام از تالیف خود اظهار پشیمانی کرده است.
به علاوه، وی مدتی نیز در صنعاء عهده‌دار کار
قضاوت بود.
تاریخ درگذشت وهب به اختلاف نقل شده،
ولی
بخاری آن را به سال
۱۱۴ق دانسته است.
صنعانی دارای آثار و تالیفاتی چند بوده که از آن جمله است: کتاب المبتدی
کتاب فی ذکر ملوک حمیر
قصص الانبیاء
الاسرائیلیات تفسیر القرآن فتوح البلاد و قصص الاخیار.
(دیگر منابع:
)
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «وهب صنعانی»، ج۱، ص۸۱۵.
