هیثم بن عدی طایی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
هیثم بن عدی طایی (
۱۱۴-
۲۰۷ق)، مورخ و روایتگر بسیاری از اخبار و انساب و اشعار و
لغات عرب در
قرن سوم هجری قمری بود.
به دلیل عدم شناخت کافی وی از
حدیث و نبود اعتماد بر او،
حدیث وی را
متروک و خودش را کذّاب خواندند.
ابوعبدالرحمان هیثم بن عدی بن عبدالرحمان طایی ثعلی کوفی بحتری منبجی، از
قبیله طیّ بود و پیش از سال
۱۳۰ق در
کوفه به دنیا آمد و ظاهراً در همان‌جا پرورش یافت،
گرچه برخی از معاصران ولادتش را سال ۱۱۴ق دانسته‌اند.
به هر حال هیثم به
بغداد کوچید و در آنجا سکونت گزید و با روایت حدیث از راویانی چون
هشام بن عروه،
محمد بن اسحاق،
مجالد بن سعید،
محمد بن عبدالرحمان بن ابی لیلی و غیره به نقل و نشر حدیث پرداخت.
علاء بن موسی،
محمد بن سعد کاتب واقدی و
قاسم بن سعید بن مسیب از او روایت کرده‌اند.
به دلیل عدم شناخت کافی طایی از حدیث و نبود اعتماد بر او، حدیث وی را متروک و خودش را کذّاب خواندند.
یاقوت حموی وی را مورخ و روایتگر بسیاری از اخبار و انساب و اشعار و لغات عرب دانسته است.
برخی نیز او را هم رای
خوارج و همنشین
خلفای عباسی،
منصور (خلافت
۱۳۶-
۱۵۸ق)،
مهدی (خلافت ۱۵۸-
۱۶۹ق)،
هادی (خلافت ۱۶۹-
۱۷۰ق) و
رشید (خلافت ۱۷۰-
۱۹۳ق) دانسته‌اند.
سرانجام هیثم به سال
۲۰۶ یا ۲۰۷ و یا
۲۰۹ق در بغداد درگذشت.
هیثم کتاب‌های بسیاری از خود بر جای گذارد که عبارت‌اند از: کتاب المثالب المعمرین بیوتات العرب بیوتات قریش هبوط آدم افتراق العرب و نزولها و منازلها نزول العرب بخراسان و السّواد نسب الطّی مدیح اهل الشام تاریخ العجم و بنی امیّه من تزوج من الموالی فی العرب الوفود خطط الکوفه ولاة الکوفه تاریخ الاشراف الکبیر تاریخ الاشراف
الصغیر طبقات الفقهاء و المحدثین کنی الاشراف خواتیم الخلفاء قضاة الکوفه و البصرة المواسم الخوارج النوادر التاریخ علی السنین اخبار الحسن بن علی (علیه‌السّلام) و وفاته اخبار الفرس عمّال الشرط لامراء العراق
الدولة حلف کلب و تمیم و حلف ذهل و حلف طیّ و اسد المثالب
الصغیر المثالب الکبیر مثالب ربیعه اخبار طی و نزولها الجبلین و خلف ذهل و ثعل مداعی اهل الشام النواقل اخبار زیاد بن ابیه الشبّاب الجامع اسماء بقایا قریش فی الجاهلیه و اسماء من ولدن فی العرب کتاب النساء النکد فخر اهل الکوفة علی اهل البصره اشراف الکتاب حرس الخلفاء امراء الخراسان و الیمن تاریخ الخلفاء الخراج الصوایف من روی عن النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) من اصحابه تسمیة الفقهاء و المحدثین سجل الجواهر السمیر خطب المصرین مکه و مدینه مقطّعات الاعراب المحبّر و کتاب مقتل خالد بن عبدالله القسری و الولید بن یزید و یزید بن خلف بن عبدالله.
(دیگر منابع:
)
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «هیثم طایی»، ج۱، ص۸۳۱-۸۳۲.
