هَلاک (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

هَلاک (به فتح هاء و لام) از واژگان قرآن کریم به معنای ضایع شدن و تباه گشتن است.
مَهْلِک‌ (به فتح میم، سکون‌هاء و کسر لام) به معنای هلاکت است.
تَهْلُکَة (به فتح تاء، سکون‌ هاء و ضم لام) به معنای‌ هلاک است.
مشتقات هَلاک که در آیات قرآن آمده عبارتند از:

---

هَلاک در اصل به معنای ضایع شدن و تباه گشتن است.
مَهْلِک‌ (بر وزن مغرب) مصدر میمی است به معنای هلاکت است.
تَهْلُکَة (وزن تفعلُه) به قولی مصدر است به معنی‌ هلاک و به قولی هر چیزی است که عاقبتش هلاکت باشد.
در کلام عرب مصدری بر وزن تفعله (مضموم اللام) نیست مگر این مصدر.
در صحاح نقل کرده تهلکه از نوادر مصدرها و بر غیر قیاس است.

---

به مواردی از هَلاک که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - هَلَکَ‌ (آیه ۳۴ سوره غافر)

از جمله موارد این کلمه در قرآن مجید مرگ معمولی است. چنان‌که درباره یوسف (علیه‌السّلام) آمده:
(وَ لَقَدْ جاءَکُمْ یُوسُفُ مِنْ قَبْلُ بِالْبَیِّناتِ فَما زِلْتُمْ فِی شَکٍّ مِمَّا جاءَکُمْ بِهِ حَتَّی اِذا هَلَکَ‌ قُلْتُمْ لَنْ یَبْعَثَ اللَّهُ مِنْ بَعْدِهِ رَسُولًا)
(پيش از اين يوسف با دلايل روشن به سراغ شما آمد، ولى شما پيوسته در آن‌چه او براى شما آورده بود ترديد داشتيد؛ تا زمانى كه از دنيا رفت، گفتيد: هرگز خداوند بعد از او پيامبرى مبعوث نخواهد كرد!)

۲.۲ - هَلَکَ‌ (آیه ۱۷۶ سوره نساء)

(اِنِ امْرُؤٌ هَلَکَ‌ لَیْسَ لَهُ وَلَدٌ وَ لَهُ اُخْتٌ فَلَها نِصْفُ ما تَرَکَ‌)
(اگر مردى از دنيا برود، كه فرزندى نداشته باشد، و براى او خواهرى باشد، نصف اموالى را كه به جا گذاشته، از آن اوست.)

۲.۳ - یُهْلِکُنا (آیه ۲۴ سوره جاثیه)

(وَ ما یُهْلِکُنا اِلَّا الدَّهْرُ)
(و جز طبيعت روزگار -طبيعت‌- ما را هلاک نمى‌كند.)

۲.۴ - یُهْلِکَ (آیه ۱۷ سوره مائده)

(اِنْ اَرادَ اَنْ‌ یُهْلِکَ‌ الْمَسِیحَ ابْنَ مَرْیَمَ‌)
(اگر خدا بخواهد مسیح بن مریم را هلاک كند.)

۲.۵ - یُهْلِکَ‌ (آیه ۲۰۵ سوره بقره)

در آیاتی نظیر (لِیُفْسِدَ فِیها وَ یُهْلِکَ‌ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ...)
(در راه فساد در زمين، كوشش مى‌كنند، و زراعت‌ها و چهارپايان و انسان‌ها را نابود مى‌سازند؛...)

۲.۶ - فَاَهْلَکَتْهُ‌ (آیه ۱۱۷ سوره آل عمران)

(رِیحٍ فِیها صِرٌّ اَصابَتْ حَرْثَ قَوْمٍ ظَلَمُوا اَنْفُسَهُمْ‌ فَاَهْلَکَتْهُ‌)
(همانند باد سوزانى است كه به زراعت قومى كه بر خود ستم كرده و در جايگاه نامناسب، كشت نموده‌اند)، بوزد و آن را نابود سازد.)

۲.۷ - اَهْلَکَ‌ (آیه ۵۰ سوره نجم)

بیشتر موارد استعمال هلک در قرآن عزیز همان هلاکت به وسیله عذاب است مثل‌:
(وَ اَنَّهُ‌ اَهْلَکَ‌ عاداً الْاُولی‌)
(خداوند قوم عاد نخستين را به كيفر اعمالشان هلاک كرد؟)

۲.۸ - اَهْلَکْنا (آیه ۱۷ سوره اسراء)

(وَ کَمْ‌ اَهْلَکْنا مِنَ الْقُرُونِ مِنْ بَعْدِ نُوحٍ‌)
(چه بسيار اقوامى را كه بعد از نوح، مى‌زيستند طبق همين سنت هلاک كرديم.)
ناگفته نماند فعل هلک در قرآن مجید همواره لازم به کار رفته و متعدی آن از باب افعال استعمال شده است ولی در صحاح و اقرب الموارد است که بنی‌تمیم هلک را متعدی (نیز) بکار می‌برند.

۲.۹ - لِمَهْلِکِهِمْ‌ (آیه ۵۹ سوره کهف)

(وَ جَعَلْنا لِمَهْلِکِهِمْ‌ مَوْعِداً)
«برای هلاکت آنان و عده‌ای قرار دادیم.»

۲.۱۰ - مَهْلِکَ‌ (آیه ۴۹ سوره نمل)

(ثُمَّ لَنَقُولَنَّ لِوَلِیِّهِ ما شَهِدْنا مَهْلِکَ‌ اَهْلِهِ‌)
«سپس به ولی و جانشین او می‌گوییم: ما شاهد مرگ خانواده او نبودیم و از مرگ آن‌ها بی‌خبریم.»

۲.۱۱ - التَّهْلُکَةِ (آیه ۱۹۵ سوره بقره)

(وَ اَنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ لا تُلْقُوا بِاَیْدِیکُمْ اِلَی‌ التَّهْلُکَةِ وَ اَحْسِنُوا اِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ‌)
«در راه خدا مال خرج کنید و خودتان را به هلاکت نیاندازید و نیکی کنید که خدا نیکوکاران را دوست می‌دارد.»
طبرسی ذیل‌ این آیه (وَ لا تُلْقُوا بِاَیْدِیکُمْ اِلَی‌ التَّهْلُکَةِ) (و با ترک انفاق، خود را به دست خود، به هلاکت نيفكنيد.) گفته و اضافه کرده: آن بودن چیزی است به طوری که دانسته نیست کجا است .
در اقرب الموارد گفته: به کار نمی‌رود مگر در مرگ بد.
از راغب نیز استفاده می‌شود که ذم در آن منظور است.

۲.۱۲ - أَهلَكتَهُم (آیه ۱۵۵ سوره اعراف)

(قالَ رَبِّ لَو شِئتَ أَهلَكتَهُم مِن قَبلُ وَ إِيّايَ أَتُهلِكُنا)
( و هنگامى كه زمین لرزه آن‌ها را فرا گرفت و هلاک شدند)، گفت: «پروردگارا! اگر مى‌خواستى، آن‌ها و مرا پيش از اين هلاک مى‌كردى.)

---