• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

هَدْر (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





هَدْر (به فتح هاء و سکون دال) از واژگان نهج البلاغه به معنای آواز خواندن کبوتر و برگرداندن صدا در حنجره‌اش می‌باشد،‌ و بر وزن (عقل‌ و شرف) به معنای باطل شدن است.
چند مورد از اين مادّه در نهج‌البلاغه آمده است.



هَدْر به معنای آواز خواندن کبوتر و برگرداندن صدا در حنجره‌اش می‌باشد،‌ و بر وزن (عقل‌ و شرف) به معنای باطل شدن است. «هدر الدم: بطل»


برخی از موردی که در «نهج‌البلاغه» به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - خطبه ۳

آن‌گاه كه در خطبه شقشقیه ابن عباس گفت: يا امیرالمؤمنین از آن‌جا كه مانديد ادامه بدهيد، فرمود: «هَیهاتَ يَابْنَ عَبّاس! تِلکَ شِقْشِقَةٌ هَدَرَتْ ثُمَّ قَرَّتْ.» «ای ابن عباس هیهات که ادامه بدهم آن شقشقه‌ای بود که به صدا درآمد و سپس به جای خود برگشت.» (شرح‌های خطبه: )

۲.۲ - حکمت ۳۹۲

كسى در نزد آن‌حضرت سخنى گفت كه بالاتر از شأن خود بود، امام فرمود: «لَقَدْ طِرْتَ شَكيراً، هَدَرْتَ سَقْباً.» «تو در جوجه بودن پرواز کردی و در بچّگی آواز در آوردی.» (شرح‌های حکمت: )

۲.۳ - خطبه ۱۰۷

امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره فتنه بعد از خود فرموده است:«وَصالَ الدَّهْرُ صِيالَ السَّبُعِ الْعَقورِ، وَهَدَرَ فَنيقُ الْباطِلِ بَعْدَ كُظوم.»«روزگار بسان درنده خطرناكى حمله‌ور شده و پس از مدّت‌ها سكوت، باطل ناله سرداده.» (شرح‌های خطبه: )

۲.۴ - خطبه ۱۰۰

ظاهرا درباره فتنه عبد الملک مروان فرموده: «فَإِذا يَنَعَ زَرْعُهُ، وَقامَ عَلَى يَنْعِهِ، وَهَدَرَتْ شَقاشِقُهُ، وَبَرَقَتْ بَوارِقُهُ، عُقِدَتْ راياتُ الْفِتَنِ الْمُعْضِلَةِ، وَأَقْبَلْنَ كَالْلَيْلِ الْمُظْلِمِ، وَالْبَحْرِ الْمُلْتَطِمِ.»«هنگامى كه كشت او به مرحله درو برسد و براى چيدنش به پاخيزد و به هیجان درآيد و برق شمشيرش بدرخشد، در آن هنگام پرچم‌هاى فتنه‌ها و شورش‌هاى پيچيده به اهتراز درآيد و همچون شب تار و درياى متلاطم رو آورند.» (شرح‌های خطبه: )


چند مورد از اين ماده در نهج‌البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۹۱.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۳، ص۵۱۸.    
۳. شرتونی، سعید، أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۵، ص۵۹۹.    
۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۷، خطبه ۳.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۳۲، خطبه ۳.    
۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص، خطبه ۳.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۱.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۰۵.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۳۳.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱، ص۴۰۲.    
۱۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۳، ص۱۱۳.    
۱۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۲۰۳.    
۱۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۷۷، حکمت ۳۹۲.    
۱۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۲۴۹، حکمت ۴۰۲.    
۱۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۵۴۷، حکمت ۴۰۲.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۳۷.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۴۳.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۴۳.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۵، ص۲۸۰.    
۲۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۴۸۴.    
۲۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۲۰، ص۴.    
۲۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۴۳، خطبه ۱۰۷.    
۲۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۲۰۸، خطبه ۱۰۶.    
۲۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۵۷، خطبه ۱۰۷.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۳۷.    
۲۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۲.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۸۴.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۵۴۲.    
۲۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۲۹۶.    
۳۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۱۹۱.    
۳۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۲۶، خطبه ۱۰۰.    
۳۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۱۹۵، خطبه ۹۹.    
۳۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۴۷، خطبه ۱۰۱.    
۳۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۱۵.    
۳۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۶.    
۳۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۷.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۳۸۵.    
۳۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۱۶۳.    
۳۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۱۰۱.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «هدر»، ج۲، ص۱۰۹۱.    






جعبه ابزار