هدایت و صبر (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یکی از
زمینه
های هدایت که در
آیات قرآن به آن اشاره شده،
صبر است.
صبر بر
مصیبت‌ها،
زمينه نيل به هدايت الهى:
«ولَنَبلُوَنَّكُم بِشَى‌ءٍ مِنَ الخَوفِ والجوعِ ونَقصٍ مِنَ الامولِ والانفُسِ والثَّمَرتِ وبَشّرِ الصبِرين • الَّذينَ اذا اصبَتهُم مُصيبَةٌ قالوا انّا لِلَّهِ وانّا الَيهِ رجِعون • ... واولكَ هُمُ المُهتَدون؛
به
يقين همه شما را با امورى همچون
ترس،
گرسنگی و كاهش در مالها و جانها و ميوه‌ها
آزمایش مى‌كنيم؛ و
بشارت ده به
صابران. همان كسانى كه هر گاه مصيبتى به ايشان مى‌رسد، مى‌گويند: ما از آنِ خداييم؛ و به سوى او بازمى‌گرديم. ... و آنانند
هدایت‌یافتگان.»
امام خمینی با طرح روایتی در
زمینه هدایت و صبر به شرح اقسام صبر پرداخته و معتقد است صبر بر معصیت، جهاد با نفس و نگهداری نفس از گناهان ظاهری و باطنی است که دارای مراتب و مقامات بسیار بوده و از
صبر بر طاعت مشکل‌تر است: زیرا سالک در مقام مجاهده با نفس، از
انانیت و خودبینی خارج شده و به اخلاص می‌رسد. و این خود سبب شکل‌گیری
تقوا در نفس می‌شود.
ایشان صبر بر اطاعت را به دو بخش تقسیم می‌کند: اول صبر بر انجام تکلیف، دوم صبر بر طاعت پس از عمل و نگهداری نفس به‌طوری که به غرور و عجب مبتلا نگردد.
به نظر ایشان صبر بر بلاها و مصیبت‌ها، به این معناست که انسان در نزد خلق، شکایت و بی‌تابی نکند؛ اما بی‌تابی نزد خداوند، نقص محسوب نمی‌شود، بلکه نزد اهل معرفت، بی‌تابی و اظهار عجز نکردن نزد خدای متعال که تجلّد و تصلّب نامیده می‌شود، نوعی اظهار توانمندی و بی‌نیازی است که عیب شمرده می‌شود.
به اعتقاد امام خمینی صبر و بی‌تابی‌نکردن در برابر خلق، سبب رضای به قضاوقدر الهی می‌شود.
امام خمینی معتقد است فطرت اصلی انسان بر اساس حب کمال و جمال شکل‌گرفته، خدا خواه است، ازاین‌رو هر سختی‌ای که بر او وارد می‌شود جزع نکرده، بر آن صبر می‌کند، مگر فقدان وصال محبوب که برای او ناگوار است و جزع آدمی بر فراق محبوب حقیقی است. به اعتقاد ایشان، صبر در دنیا، مشکلات را بر انسان آسان و عزم و اراده انسان را تقویت می‌کند. در مقابل بی‌صبری و ناشکیبایی، عاملی است که انسان را در دنیا، سست‌عنصر و بی‌ثبات می‌نماید.
زمینه‌های هدایت (قرآن).
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۳، ص۷۳، برگرفته از مقاله «زمینه‌های هدایت (صبر)». •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
