نکب (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَکْب (به فتح نون و سکون کاف) از
واژگان قرآن کریم به معنای عدول و انحراف است. از مشتقات این واژه در
آیات قرآن مَنْکِب (به فتح میم و سکون نون و کسر کاف) به معنای
شانه انسان و
ناحیه هر چیز است.
نَکْب:
عدول و انحراف است؛ «نکب عنه: عدل».
در
نهج البلاغه خطبه ۱۲۵ درباره اهل
صفّین فرموده:
«نَکَبَ عَنْ الطَّرِیقِ» «از
راه حق منحرف‌اند».
(شرح‌های خطبه:
)
(وَ اِنَّ الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ عَنِ الصِّراطِ لَناکِبُونَ) «آنان که به
آخرت تسلیم نمی‌شوند از
راه راست منحرف‌اند».
مَنْکِب: به معنی
شانه انسان و نیز به معنی
ناحیه هر چیز است. جمع آن مَناکِب است. اگر مناکب
زمین به معنی شانه‌های آن باشد، از این می‌توان به
کرویّت زمین استدلال کرد و در این صورت همه جای زمین شانه آن است و آن مفید
کرویّت می‌باشد و اگر مراد نواحی زمین باشد، ربطی به
کرویّت نخواهد داشت.
(هُوَ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الْاَرْضَ ذَلُولًا فَامْشُوا فِی مَناکِبِها...) یعنی: «اوست که زمین را برای شما
رام کرد، در اطراف آن راه بروید».
منظور از
آیه مسخّر و رام بودن زمین است نسبت به
انسان و تصرفاتش.
راغب که منکب را به معنی شانه می‌داند،
گوید:
استعاره بودن مناکب به زمین مانند استعاره بودن
ظهر است بر آن، در آیه:
(ما تَرَکَ عَلی ظَهْرِها مِنْ دَابَّةٍ) (جنبنده‌اى را بر پشت زمين باقى نخواهد گذاشت).
این لفظ فقط دو بار در
کلام الله آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "نکب"، ج۷، ص۱۰۶.
