• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نَفَق‌ (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: نَفَق‌ (مفردات نهج البلاغه (جلد ۲))
مقالات مرتبط: نَفَق‌ (مفردات‌قرآن)، نَفَق (لغات‌قرآن)، منافق.


نَفَق‌ (به فتح نون و فاء) و نَفاق (به فتح نون) از واژگان نهج البلاغه به معنای خارج شدن يا تمام شدن است.
از مشتقات این کلمه در نهج البلاغه مانند؛
اِنْفاق (به کسر الف و سکون نون) به معنای اخراج مال از ملكيّت خود است.
نَفَقه (به فتح نون و فاء) به معنای آن‌چه خرج و مصرف شود.
نِفاق‌ (به کسر نون) به معنای منافق بودن، است.
نَفَق (به فتح نون و فاء) به معنای نقبى است در زير زمین كه درب ديگرى براى خروج دارد.
این کلمه در نهج‌ البلاغه در دو مطلب به كار رفته است يكى در انفاق مال و ديگرى در منافق.


نَفَق و نَفاق:
[۱] قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۵۶.    
[۲] طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۲۴۱.    
نَفَق (مثل شرف) و نَفاق (مثل طعام) به معنای خارج شدن يا تمام شدن است.
اِنْفاق به معنای اخراج مال از ملكيّت خود است.
نَفَقه به معنای آن‌چه خرج و مصرف شود.
نِفاق (مثل خيال) به معنای منافق بودن، است در وجه تسميه آن گفته‌اند:
منافق به سوى مؤمن با ایمان خارج مى‌شود و به سوى کافر با کفر و يا گفته‌اند: از ايمان به طرف كفر خارج مى‌شود.
نفق (مثل شرف) به معنای نقبى است در زير زمين كه درب ديگرى براى خروج دارد.
به نظر راغب در مفردات و فیومی در مصباح منافق از اين ماده است كه از درى وارد و از درى خارج مى‌شود.
[۳] راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۸۱۹.    
[۴] قیومی مقری، احمد بن محمد بن علی، المصباح المنیر، ص۳۱۸.    


برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۲.۱ - أَنْفَقَ - حکمت ۱۱۸ (انفاق مال)

چنان‌كه حضرت علی (علیه‌السلام) فرموده:
«طوبَى لِمَنْ ... أَنْفَقَ الْفَضْلَ مِنْ مالِهِ، وَ أَمْسَكَ الْفَضْلَ مِنْ لِسانِهِ.»
[۵] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۰۰، حکمت ۱۱۸.    
[۶] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۱۷۹، حکمت ۱۲۳.    
[۷] صالح، صبحی نهج البلاغه، ص۴۹۰، حکمت ۱۲۳.    

«خوشا به حال كسى كه زيادى مالش را انفاق كند و زيادى سخنش را نگاه دارد و نگويد.»
[۸] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۶۳، حکمت ۱۲۳.    
[۹] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۱۸.    
(شرح‌های حکمت:
[۱۰] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۲۰.    
[۱۱] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۳، ص۳۰.    
[۱۲] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۱۸۸.    
[۱۳] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۳۱۱.    
)


۲.۲ - يَتَوَصَّلونَ - خطبه ۱۹۳ (وصف منافقان)

حضرت در وصف منافقان فرموده:
«يَتَوَصَّلونَ إِلَى الطَّمَعِ بِالْيَأْسِ لِيُقيموا بِهِ أَسْواقَهُمْ، وَ يُنَفِّعوا بِهِ أَعْلاقَهُمْ.»
[۱۴] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۸۷، خطبه ۱۹۳.    
[۱۵] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۱۹۲، خطبه ۱۸۹.    
[۱۶] صالح، صبحی نهج البلاغه، ص۳۰۸، خطبه ۱۹۴.    

«يعنى از راه یأس به طمع متوصّل مى‌شوند، تا بدان وسیله[[]] بازار خود را گرم كنند، و چيزهایى را كه نفيس مى‌دانند رواج دهند.»
[۱۷] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۷۹.    
[۱۸] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۷۴.    
(شرح های خطبه:
[۱۹] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۸۰.    
[۲۰] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۷، ص۶۱۴.    
[۲۱] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۲، ص۱۷۰.    
[۲۲] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۶۸.    
)
«نفاق» به معنى رواج و ضدّ كساد آيد: «نَفَقَ البيعُ نفاقاً: راج» اعلاق جمع علق به معنى چيز نفيس است.
«لا يجبّك منافق» در «صبب» گذشت.
(ببینید: صب (مفردا‌ت‌نهج‌البلاغه))



۲.۳ - مَنافِقِ - نامه ۲۷ (دل منافق)

از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) در نامه به محمد بن ابی‌بکر نقل كرده كه فرموده: است:
«إِنّي لا أَخافُ عَلَى أُمَّتي مُؤْمِناً وَ لا مُشْرِكاً ... لكِنّي أَخافُ عَلَيْكُمْ كُلَّ مَنافِقِ الْجَنانِ، عالِمِ اللِّسانِ، يَقولُ ما تَعْرِفونَ، وَ يَفْعَلُ ما تُنْكِرونَ.»
[۲۳] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۱۷، نامه ۲۷.    
[۲۴] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۳۳، نامه ۲۷.    
[۲۵] صالح، صبحی نهج البلاغه، ص۳۸۵، نامه ۲۷.    

«من بر امّتم نه از مؤمن مى‌ترسم و نه از مشرک... تنها كسانى كه از شرّشان بر شما مى‌ترسم آن‌ها هستند كه در دل منافقند و در زبان دانا، سخنانى مى‌گويند دل پسند ولى اعمالى دارند زشت و ناپسند!.»
[۲۶] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۰۳، نامه ۲۷.    
[۲۷] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۷۴۱.    
(شرح‌های نامه:
[۲۸] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۷۴۳.    
[۲۹] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۹، ص۳۷۳.    
[۳۰] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۷۲.    
[۳۱] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه ج۱۵، ص۱۷۱.    
)


۲.۴ - أُوْلَئِكَ - خطبه ۱۹۴ (اوصاف منافقین)

امام (صلوات‌الله‌علیه) در خطبه ۱۹۴ منافقان را به احسن وجه تعريف فرموده و حدود سى و نه صفت از اوصاف آن‌ها را بيان كرده و در آخر مى‌فرمايد:
«فَهُمْ لُمَةُ الشَّيْطانِ، وَ حُمَةُ النِّيرانِ (أُوْلَئِكَ حِزْبُ الشَّيْطانِ أَلا إِنَّ حِزْبَ الشَّيْطانِ هُمُ الْخاسِرونَ.)
[۳۲] المجادلة/سوره۵۸، آیه۱۹.    
»
[۳۳] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۸۷، خطبه۱۹۴.    
[۳۴] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۱۹۲، خطبه۱۸۹.    
[۳۵] صالح، صبحی نهج البلاغه، ص۳۰۸، خطبه۱۹۴.    

«آن‌ها گروه شیطان و شعله آتش جهنمند.»
[۳۶] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۷۹، خطبه۱۹۴.    
[۳۷] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۷۴.    
(شرح‌های خطبه:
[۳۸] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۸۱.    
[۳۹] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۶۱۶.    
[۴۰] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۲، ص۱۸۱.    
[۴۱] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۶۹.    
)


این کلمه در نهج‌ البلاغه در دو مطلب به كار رفته است يكى در انفاق مال و ديگرى در منافق.
[۴۲] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۰۰، حکمت ۱۱۸.    
[۴۳] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۸۷، خطبه ۱۹۳.    
[۴۴] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۱۷، نامه ۲۷.    
[۴۵] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۸۷، خطبه۱۹۴.    


۱. ↑ قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۵۶.    
۲. ↑ طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۲۴۱.    
۳. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۸۱۹.    
۴. ↑ قیومی مقری، احمد بن محمد بن علی، المصباح المنیر، ص۳۱۸.    
۵. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۰۰، حکمت ۱۱۸.    
۶. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۱۷۹، حکمت ۱۲۳.    
۷. ↑ صالح، صبحی نهج البلاغه، ص۴۹۰، حکمت ۱۲۳.    
۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۶۳، حکمت ۱۲۳.    
۹. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۱۸.    
۱۰. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۲۰.    
۱۱. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۳، ص۳۰.    
۱۲. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۱۸۸.    
۱۳. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۳۱۱.    
۱۴. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۸۷، خطبه ۱۹۳.    
۱۵. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۱۹۲، خطبه ۱۸۹.    
۱۶. ↑ صالح، صبحی نهج البلاغه، ص۳۰۸، خطبه ۱۹۴.    
۱۷. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۷۹.    
۱۸. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۷۴.    
۱۹. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۸۰.    
۲۰. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۷، ص۶۱۴.    
۲۱. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۲، ص۱۷۰.    
۲۲. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۶۸.    
۲۳. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۱۷، نامه ۲۷.    
۲۴. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۳۳، نامه ۲۷.    
۲۵. ↑ صالح، صبحی نهج البلاغه، ص۳۸۵، نامه ۲۷.    
۲۶. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۰۳، نامه ۲۷.    
۲۷. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۷۴۱.    
۲۸. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۷۴۳.    
۲۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۹، ص۳۷۳.    
۳۰. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۷۲.    
۳۱. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه ج۱۵، ص۱۷۱.    
۳۲. ↑ المجادلة/سوره۵۸، آیه۱۹.    
۳۳. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۸۷، خطبه۱۹۴.    
۳۴. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۱۹۲، خطبه۱۸۹.    
۳۵. ↑ صالح، صبحی نهج البلاغه، ص۳۰۸، خطبه۱۹۴.    
۳۶. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۷۹، خطبه۱۹۴.    
۳۷. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۷۴.    
۳۸. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۸۱.    
۳۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۶۱۶.    
۴۰. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۲، ص۱۸۱.    
۴۱. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۶۹.    
۴۲. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۰۰، حکمت ۱۱۸.    
۴۳. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۸۷، خطبه ۱۹۳.    
۴۴. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۱۷، نامه ۲۷.    
۴۵. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۸۷، خطبه۱۹۴.    


• قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه،برگرفته از مقاله «نفق»، ج۲، ص۱۰۵۶.    


رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان حکمت 118 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 193 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 194 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان نامه 27 نهج البلاغه
جعبه ابزار