• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نَصْر (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





نَصْر (به فتح نون و سکون صاد) از واژگان نهج البلاغه به معنای یاری است.
از مشتقات این کلمه؛
اِنْتِصار (به کسر الف و تاء و سکون نون) به معنای انتفام در صورتى كه با «من» متعدى مى‌شود.
تَناصُر (به فتح تاء و ضم صاد) به معنای یاری کردن یکدیگر است. تَناصُر بين الاثنين است.
اِسْتِنْصار (به کسر الف و تاء و سکون سین و نون) به معنای طلب یاری است.
موارد زيادى از آن در نهج‌ البلاغه آمده است.



نَصْر: به معنای یاری است.
«نَصَرَ المظلومَ نَصْراً : اعانهُ»
از مشتقات این کلمه؛
اِنْتِصار به معنای انتفام در صورتى كه با «من» متعدى مى‌شود. «انْتَصَرَ منه: انتقم»
تَناصُر (به فتح تاء و ضم صاد) به معنای یاری کردن یک‌دیگر است. تَناصُر بين الاثنين است.
اِسْتِنْصار (به کسر الف و تاء و سکون سین و نون) به معنای طلب یاری است.

به برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - النَّصْرُ - نامه ۳۷ (شیطنت معاویه)

امام علی (صلوات‌الله‌علیه) به معاویه مى‌نويسد:
«فإِنَّكَ إِنَّما نَصَرْتَ عُثْمانَ حَيْثُ كانَ النَّصْرُ لَكَ، وَ خَذَلْتَهُ حَيْثُ كانَ النَّصْرُ لَهُ.»
«تو عثمان در جایى يارى كردى كه يارى به نفع تو بود و هر جا كه به نفع او بود، او را خوار كرده و ترک كردى.»

۲.۲ - انْتِصارُ - خطبه ۹۲ (بنی امیه)

حضرت درباره بنی‌امیه فرموده:
«وَ لا يَزالُ بَلاؤُهُمْ حَتَّى لا يَكونَ انْتِصارُ أَحَدِكُمْ مِنْهُمْ إِلاّ مثل انْتِصارِ الْعَبْدِ مِنْ رَبِّهِ.»
«يعنى يارى خواستن شما از آن‌ها يارى خواستن ذليلان است و آن يارى نيست بلكه ذلّت است، همان‌طور كه غلام نمى‌تواند از مولاى خود انتقام بگيرد شما هم نخواهيد توانست.»
منظور از «ربّه» ظاهرا مولاى عبد است.
ظاهرا انتصار به معنى انتقام است.
انصار: اهل مدینه را گويند، در مقابل مهاجرين كه اهل مکه و جاهاى ديگرند ظاهرا منظور از آن انصار و ياران اسلام است، آن نوعا در مقابل مهاجران گفته مى‌شود كه آن شش بار در «نهج البلاغه» آمده است.


۲.۳ - نامه ۲۸ (حمزه سیدالشهدا )

حضرت علی (علیه‌السلام) به معاويه مى‌نويسد:
«أَنَّ قَوْماً اسْتُشْهِدوا في سَبيلِ اللهِ مِنَ الْمُهاجِرينَ، لِكُلٍّ فَضْلٌ، حَتَّى إِذا اسْتُشْهِدَ شَهيدُنا قيلَ: سَيِّدُ الشُّهَداءِ.»
«قومى از مهاجر و انصار شهيد شدند و داراى فضيلت‌اند ولى از بنی‌هاشم حمزه شهيد شد سیدالشهداء ناميده شد.»

۲.۴ - الْأَنْصارِ - نامه ۲۸ (جریان سقیفه)

حضرت به معاويه مى‌نويسد:
«وَ لَمّا احْتَجَّ الْمُهاجِرونَ عَلَی الْأَنْصارِ یَوْمَ السَّقیفَةِ بِرَسولِ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فَلَجوا عَلَیْهِمْ فَإِنْ یَکُنِ الْفَلَجُ بِهِ فَالْحَقُّ لَنا دونَکُمْ وَ إِنْ یَکُنْ بِغَیْرِهِ فَالْأَنْصارُ عَلَی دَعْواهُمْ.»
«در سقیفه مهاجران به انصار با قرابت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) احتجاج كردند و غالب شدند، اگر جريان چنين است پس حق با ما بنی‌هاشم است نه با شما بنى‌اميّه، و اگر دليل غير از قرابت باشد، انصار در ادّعاى خود حق بوده‌اند و مهاجران غاصب شده‌اند.»

۲.۵ - نامه ۲۸ (طبقه طلقاء)

و نيز به معاويه مى‌نويسد:
«وَ ما لِلطُّلَقاءِ وَ أَبْناءِ الطُّلَقاءِ، وَ الـتَّمْييزَ بَيْنَ الْمُهاجِرينَ الاَْوَّلينَ، وَ تَرْتيبَ دَرَجاتِهِمْ، وَ تَعْرِيفَ طَبَقاتِهِمْ.»
(اسيران آزاد شده از كفار زمان جاهلیّت و فرزندانشان را با امتيازات بين مهاجران نخستين و ترتيب درجات و تعريف طبقاتشان چه نسبت؟)

۲.۶ - الاَْنْصارِ - نامه ۶ (تهدید معاویه)

باز به معاويه مى‌نويسد:
«وَ إنَّمَا الشُّورَى لِلْمُهَاجِرِينَ وَ الاَْنْصارِ، فإِنِ اجْتَمَعُوا عَلَى رَجُل وَ سَمَّوْهُ إِماماً كانَ ذلِكَ لله رِضىً، فإِنْ خَرَجَ عَنْ أَمْرِهِمْ خارِجٌ بِطَعْن أَوْ بِدْعَة رَدُّوهُ إِلَى ما خَرَجَ منه، فإِنْ أَبَى قاتَلُوهُ عَلَى اتِّباعِهِ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ.» «گفته‌اى كه با مهاجران و انصار به جنگ من خواهى آمد، مهاجر بودن شما در روز بدر كه برادرت عمرو بن ابی‌سفیان اسير گرديد، قطع شده است.»
موارد زيادى از آن در «نهج‌البلاغه» آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۴۲.    
۲. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۴۹۵.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۵، ص۴۱۴.    
۴. جوهری، ابونصر، الصحاح‌ تاج اللغة و صحاح العربیة، ج۲، ص۸۲۹.    
۵. فیروزآبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۲، ص۱۴۳.    
۶. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۵، ص۴۱۴.    
۷. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۵، ص۴۱۴.    
۸. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۵، ص۴۱۴.    
۹. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۶۴، نامه ۳۷.    
۱۰. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۷۰، نامه ۳۷.    
۱۱. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۱۰، نامه ۳۷.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۴۱، نامه ۳۷.    
۱۳. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۲۹.    
۱۴. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۳۱.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۱۰، ص۷۹.    
۱۶. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۶۲.    
۱۷. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۶، ص۱۵۴.    
۱۸. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۱۱، خطبه ۹۲.    
۱۹. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۱۸۴، خطبه ۹۱.    
۲۰. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۳۸، خطبه ۹۳.    
۲۱. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۹۹، خطبه ۹۳.    
۲۲. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۱۴.    
۲۳. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۲۳.    
۲۴. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۴، ص۲۳۴.    
۲۵. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۹۰.    
۲۶. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۵۵.    
۲۷. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۱۹، نامه ۲۸.    
۲۸. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۳۵، نامه ۲۸.    
۲۹. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۸۶، نامه ۲۸.    
۳۰. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۰۵، نامه ۲۸.    
۳۱. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۷۴۸.    
۳۲. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۷۵۶.    
۳۳. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۹، ص۳۹۴.    
۳۴. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۹۳.    
۳۵. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۱۸۱.    
۳۶. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۸۲۲، نامه۲۸.    
۳۷. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۳، ص۳۷، نامه۲۸.    
۳۸. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۸۷، نامه۲۸.    
۳۹. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۰۵، نامه۲۸.    
۴۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۷۴۹.    
۴۱. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۷۶۳.    
۴۲. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۹، ص۴۱۲.    
۴۳. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۱۷۰.    
۴۴. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۱۸۲.    
۴۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۱۸، نامه ۲۸.    
۴۶. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۳۴، نامه ۲۸.    
۴۷. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۸۶، نامه ۲۸.    
۴۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۰۳، نامه ۲۸.    
۴۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۷۴۸.    
۵۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۷۵۴.    
۵۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۹، ص۳۸۹.    
۵۲. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۱۰۳.    
۵۳. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۱۹۱.    
۵۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۸۷، نامه ۶.    
۵۵. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۸، نامه ۶.    
۵۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۶۷، نامه ۶.    
۵۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۷۱، نامه ۶.    
۵۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۵۹۸.    
۵۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۶۰۰.    
۶۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۹، ص۸۱.    
۶۱. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۷، ص۱۹۴.    
۶۲. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۳۵.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «نصر»، ج۲، ص۱۰۴۲.    






جعبه ابزار