نَسینا (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَسینا:(إِن نَّسينا أَوْ أَخْطَأْنا) «نَسینا» از مادّۀ «
نسی و نسيان» به معنى «
فراموش كردن» است.
به موردی از کاربرد «نَسینا» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(لا يُكَلِّفُ اللّهُ نَفْسًا إِلاّ وُسْعَها لَها ما كَسَبَتْ وَ عَلَيْها ما اكْتَسَبَتْ رَبَّنا لا تُؤاخِذْنا إِن نَّسينا أَوْ أَخْطَأْنا رَبَّنا وَ لا تَحْمِلْ عَلَيْنا إِصْرًا كَما حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذينَ مِن قَبْلِنا رَبَّنا وَ لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَةَ لَنا بِهِ وَاعْفُ عَنّا وَ اغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنآ أَنتَ مَوْلانا فَانصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْكافِرينَ) «
خداوند هيچ كس را، جز به اندازه تواناييش،
تکلیف نمى‌كند.
انسان، هر كار نيكى را انجام دهد، به
سود خود انجام داده؛ و هر كار بدى كند، به زيان خود كرده است. مؤمنان مى‌گويند: «پروردگارا! اگر ما
فراموش يا
خطا كرديم، ما را مؤاخذه مكن. پروردگارا!
تكليف سنگينى بر ما قرار مده، آن چنان كه بخاطر
گناه و
طغیان، بر كسانى كه پيش از ما بودند، قرار دادى. پروردگارا! آنچه طاقت تحمّل آن را نداريم، بر ما مقرّر مدار و ما را
عفو كن و بيامرز و مورد
رحمت خود قرار ده. تو
مولا و سرپرست مايى، پس ما را بر جمعيّت كافران، پيروز گردان.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(رَبَّنا لا تُؤاخِذْنا إِنْ نَسينا أَوْ أَخْطَأْنا) بعد از آن‌كه در مقام اجابت
دعوت خدای تعالی بطور مطلق و بدون هيچ قيدى گفتند:
سمعنا و اطعنا و سپس از يک سو متوجه
ضعف و فتور و
سستی خود شدند، و از سوى ديگر متوجه سرنوشت اقوام و امت‌هايى شدند كه
قبل از ايشان مى‌زيستند، ناچار از خداى تعالى خواستند تا به ايشان
رحم كند، و با ايشان آن معامله را نكند كه با امت‌هاى گذشته كرد، يعنى آن مؤاخذه‌ها و
حمل و تحميل‌ها را نفرمايد، چون مؤمنين با تعليم الهى اين معنا را آموخته بودند كه هيچ
حول و قوتى جز به كمک خدا
وجود ندارد، و هيچ چيز جز رحمت او آدمى را از خطا و نسيان و
تمرد حفظ نمى‌كند.
با اين بيان پاسخ از سؤالى كه ممكن است بشود روشن مى‌گردد، و آن اين است كه
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) با اين‌كه معصوم است، چطور درخواست مصونيت از خطا و نسيان مى‌كند؟
جوابش اين شد كه اگر آن جناب معصوم است، به [[]] عصمت او معصوم است، نه از ناحيه خودش، پس صحيح است كه از خدا مصونيتى درخواست كند، كه از ناحيه خود ضمانتى نسبت به آن ندارد، و خود را در اين درخواست هم‌آواز مؤمنين سازد.
مکارم شیرازی در
تفسیر نمونه می‌فرمایند:
در
آیه مورد بحث مى‌خوانيم كه مؤمنان با
تضرع از پروردگار خويش درخواست مى‌كنند كه اگر بر
اثر فراموشى و خطا دچار لغزشى شديم تو خود با رحمت وسيعت از لغزش ما درگذر و ما را از كيفر آن رهايى بخش.
اكنون بحثى كه در اين‌جا مطرح مى‌شود اين است كه مگر امكان دارد پروردگار، كسى را در برابر لغزشى كه از
فراموشى و يا
عدم توجه سرچشمه گرفته مجازات كند؟ تا زمينه‌اى براى اين درخواست بماند؟
در پاسخ اين
سؤال بايد گفت: گاهى
فراموشى نتيجه سهل‌انگارى خود انسان است، مسلم است كه اين‌گونه
فراموشی‌ها از انسان
سلب مسؤوليت نمى‌كند، مانند اين‌كه در
قرآن آمده است:
(فَذوقوا بِما نَسيتُمْ لِقاءَ يَوْمِكُمْ هذا) «بچشيد
عذاب خدا را در برابر آن كه اين روز را
فراموش كرديد.»
موضوع ديگرى كه بايد به آن توجه داشت اين است كه «نسيان» و «خطا» با يک‌ديگر
فرق روشنى دارند.
«خطا» معمولا به كارهايى گفته مى‌شود كه از روى غفلت و عدم توجه از انسان سر مى‌زند، مثل اين‌كه كسى به هنگام شكار تيرى را مى‌زند و به انسانى بدون
قصد اصابت مى‌كند، ولى «نسيان» در جايى گفته مى‌شود كه انسان با توجه دنبال كارى مى‌رود، امّا مشخصات حادثه را
فراموش كرده، مثل اين‌كه كسى بى‌گناهى را مجازات كند به گمان اين‌كه گناهكار است، زيرا مشخصات گناهكار واقعى را
فراموش كرده است.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات
قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «نسینا»، ج۴، ص ۴۳۸.
