نمل (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَمْل (به فتح نون و سکون میم) از
واژگان نهج البلاغه به معنای
مورچه و واحد آن نمله است.
این کلمه سه بار در
نهج البلاغه آمده است.
نَمْل:
(مثل عقل) به معنای
مورچه و واحد آن نمله است.
به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
امام علی (صلوات‌الله‌علیه) درباره عدم معصيت خويش فرموده:
«وَ اللهِ لَوْ أُعْطِيتُ الاَْقالِيمَ السَّبْعَةَ بِما تَحْتَ أَفْلاَكِها، عَلَى أَنْ أَعْصِيَ اللهَ فِي نَمْلَة أَسْلُبُها جِلْبَ شَعِيرَة مَا فَعَلْتُهُ» «به
خدا قسم اگر اقليم‌هاى هفتگانه و هر آن‌چه در آن‌هاست را به من بدهند تا خدا را معصيت كنم كه پوست جوى را از
مورچه‌اى بگيرم نمى‌كنم.»
(شرح‌های خطبه:
)
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره عجائب خلقت
مورچه فرموده:
«انْظُرُوا إِلَى الَّنمْلَةِ فِي صِغَرِ جُثَّتِها، وَ لَطافَةِ هَيْئَتِها، لاَ تَكادُ تُنالُ بِلَحْظِ الْبَصَرِ، وَ لاَ بِمُسْتَدْرَكِ الْفِكَرِ، كَيْفَ دَبَّتْ عَلَى أَرْضِها، وَ صَبَتْ عَلَى رِزْقِها، تَنْقُلُ الْحَبَّةَ إِلَى جُحْرِها، وَ تُعِدُّها فِي مُسْتَقَرِّها. تَجْمَعُ فِي حَرِّها لِبَرْدِها، ... وَ لَوْ فَكَّرْتَ فِي مَجَارِي أُكْلِها، وَ فِي عُلْوها وَ سُفْلِها، وَ ما فِي الجَوْفِ مِنْ شَراسِيفِ بَطْنِها، وَ ما فِي الرَّأسِ مِنْ عَيْنِها وَ أُذُنِها، لَقَضَيْتَ مِنْ خَلْقِها عَجَباً، وَ لَقِيتَ مِنْ وَصْفِها تَعَباً .... وَ لَوْ ضَرَبْتَ فِي مَذاهِبِ فِكْرِكَ لِتَبْلُغَ غاياتِهِ، ما دَلَّتْكَ الدَّلاَلَةُ إِلاَّ عَلَى أَنَّ فاطِرَ الَّنمْلَةِ هُوَ فاطِرُ النَّخْلَةِ، لِدَقِيقِ تَفْصِيلِ كُلِّ شَيْء...» «بنگريد به
مورچه در كوچكى وجودش و در لطافت شكلش تا حدّی كه نزديک است با چشم ديده نشود و به فكر نيايد، بنگريد چطور در زمين حركت مى‌كند و بر جمع آورى رزق خويش كشيده شده، دانه را به لانه خود منتقل مى‌كند و در منزل خود آماده مى‌كند، در وقت گرما براى وقت سرما جمع مى‌كند.... و اگر بينديشى در مجارى غذاى او در بالا و پایين و در آن‌چه در جوف دارد از غضروف‌هاى شكمش و در آن‌چه در سر دارد از چشم و گوشش از خلقت او در تعجب خواهى بود و در توصيف او به زحمت خواهى افتاد و اگر فكر كنى تا به غايت فكر برسى به اين نتيجه خواهى رسيد كه خالق
مورچه همان خالق درخت خرماست، دقّت تفصيل و بيان قدرت در هر دو يكى است.»
(شرح‌های خطبه:
)
این کلمه سه بار در نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «نمل»، ج۲، ص۱۰۶۸.
