نقض مکسور
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نقض مکسور، ابطال
علّت قیاس از طریق عدم تأثیر یکی از دو جزء
علت و نقض جزء دیگر می‌باشد.
نقض مکسور، از مبطلات
علت در
قیاس بوده و به معنای عدم تأثیر یکی از دو جزء
علت و نقض جزء دیگر است.
بنابراین، نقض مکسور در موردی است که
علت،
مرکب دارای اجزا بوده و بر یکی از اجزای آن ایراد عدم تأثیر و بر جزء دیگر آن ایراد نقض وارد شود؛ برای مثال، «
شافعی » برای اثبات
وجوب ادای
نماز خوف ، این گونه
استدلال می‌کند که نماز خوف نمازی است که قضای آن واجب می‌باشد و هر نمازی که قضای آن واجب باشد، ادای آن نیز واجب است، پس ادای نماز خوف واجب است.
معترض در مقام اشکال می‌گوید:
علت قیاس مستدل،
مرکب از دو جزء است:
۱. نماز بودن؛
۲. واجب بودن قضا
اما در مورد نماز بودن، اشکال عدم تأثیر وجود دارد، زیرا وجوب ادا در مورد حج نیز وجود دارد، در حالی که
نماز نیست، پس وصف نماز بودن در حکم تأثیر ندارد.
در مورد واجب بودن قضا نیز اشکال نقض وجود دارد، زیرا قضای
روزه حائض نیز واجب است، اما ادای آن واجب نیست.
تعریف ارائه شده از نقض مکسور، مورد قبول «آمدی» و «
ابن حاجب » است، اما «
بیضاوی » و «
فخررازی » این تعریف را تعریف کسر می‌دانند.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «نقض مکسور».
