نقش تقوا بر آب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قرآن کریم به طور کلی بر تأثیر امور معنوی بر امور مادی تأکید دارد، در مبحث زیر درباره تأثیر
تقوا و استغفار بر فراوانی
آب بحث شده است.
قرآن کریم به‌طور کلّی بر تأثیر
امور معنوی بر امور مادّی تأکید دارد. از یک طرف
ایمان و تقوا را موجب افزایش
نعمت و از سوی دیگر پاره‌ای گناهان را موجب زوال آن می‌داند. این تأثیر در روایات به‌طور مشخّص‌تر تبیین شده است.
آیه ۹۷
اعراف ضمن اشاره به این‌که اقوامی در گذشته به دلیل عدم
ایمان و
تقوا ، و تکذیب رسولان الهی، به سختی‌ها و تنگی‌هایی در زندگی دچار شدند، ایمان و تقوا را عامل بهره‌مندی از برکات
آسمان و
زمین معرّفی می‌کند: «و‌لَو أَنَّ أَهلَ القُری ءَامَنوا واتَّقَوا لَفتَحنا عَلیهِم بَرکـت مِنَ‌السَّماءِ و الأَرضِ و لـکن کذَّبوا فَأَخذنـهُم بِمَاکانوا یکسِبون.»
در
تفسیر مشهوری از آیه، برکات آسمان به باران و برکات
زمین به رویش گیاهان که معلول بارش
باران است، تفسیر شده؛
چنان که آیه ۶۶ مائده
نیز درباره
یهود و
نصارا می‌گوید: اگر
تورات و
انجیل و آن‌چه را از جانب
خداوند نازل شده بر پا می‌داشتند، از
نعمت‌های بسیاری که از آسمان (باران) و زمین به آن‌ها روی می‌آورد، برخوردار می‌شدند
: «و‌لَو أنَّهم أَقامُوا التَّورةَ و الإِنجِیلَ و مَا أُنزِلَ إِلیهِم مِن رَبِّهم لاََکلوا مِن فَوقِهم و مِن تَحتِ أَرجُلهِم». آیه ۵۲ هود
و ۱۰ تا ۱۲ نوح
که پیش از این به آن‌ها اشاره شد نیز بر تأثیر استغفار و
توبه مردم یک جامعه بر برخورداری آنان از
آبِ فراوان تأکید دارند که عامل اصلی
نعمت‌های فراوان و گوناگون است: «و‌یـقَومِ اسْتغفِروا رَبَّکم ثُمّ توُبوا إلیه یرسِلِ‌السَّماءَ عَلیکم مِدرَاراً و یزِدکم قُوَّةً إلی قُوَّتِکم».
تشریع
نماز استسقاء با عمل
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در
سال ششم هجری پس از آن‌که اهل
مدینه به دلیل خشک‌سالی از وی تقاضای باران کردند،
در جهت این دو آیه قابل
تفسیر است.
ذیل آیه ۵۲ هود
پس از بیان نزول
باران ، از افزایش نیرو یاد شده است: «و‌یزِدکم قُوَّةً إلی قُوَّتِکم» که این مقارنت می‌تواند اشاره به تأثیر
آب بر قدرتمندی باشد. برخی، در تفسیر این آیه گفته‌اند: مراد از «قُوَّة» نیروی ایمان است که خداوند وعده داد آن را با نزول باران بر نیروی بدنی و جسمی که پیش‌تر به
قوم هود بخشیده بود، بیفزاید و برخی دیگر گفته‌اند: مقصود از آن، نیروی جسمانی بیش‌تر است؛ امّا
علاّمه طباطبایی ترجیح داده است که مراد از «قوّة» هر دو نیرو باشد.
آیات ۱۰ تا ۱۲
نوح که سخن نوح به قومش را نقل می‌کند و از نظر
سیاق و مضمون با آیه هود هماهنگ است، می‌تواند تفسیری برای افزایش نیرو باشد: «فَقُلتُ اسْتَغفِروا رَبَّکم إِنَّه کانَ غَفّاراً _ یرسِلِ السَّماءَ عَلیکم مِدرَاراً _ و یمدِدکم بِأَمول و بَنِینَ و یجعَلْ لَکم جَنـّت و یجعَلْ لَکم أَنهَـراً و گفتم از پروردگارتان
آمرزش بخواهید که او همواره آمرزنده است تا پی‌درپی بر شما باران ببارد و شما را به مال‌ها و پسران یاری کند و به شما بوستان دهد و برایتان جوی‌ها پدید آرد».
از جمله آیاتی که بر رابطه
ایمان و برخورداری از
آب تأکید و پای‌داری بر ایمان را عامل برخورداری از
آب شناسانده، آیه ۱۶ جن
است: «وأَلَّوِ اسْتَقـموا عَلی الطَّریقةِ لاََسقینـهُم مَاءً غَدَقاً». عموم مفسّران این آیه را کنایه از توسعه
رزق و فراوانی
نعمت‌های مادّی دانسته‌اند که به مهیا کردن عامل اوّلی آن (
آب) اشاره کرده است.
آیات پیشین چنان‌که از تأثیر
ایمان و استغفار بر فراوانی
آب خبر می‌دهد، کفر و برخی گناهان دیگر چون تکذیب رسولان الهی را مانع برخورداری از
نعمت آب می‌داند. آیات ۳۲ تا ۴۲ کهف
نیز برآن تأکید دارد. این آیات،
مناظره دو فرد همراه را گزارش کرده که یکی از آن دو، صاحب دو
باغ بود که از انواع خوردنی‌ها هیچ کم‌نداشت و در لابه‌لای آن، نهر‌های
آب جاری بود و آن‌چه را داشت، جاودانه می‌پنداشت؛ به طوری که او را به انکار
معاد وا داشته بود؛ امّا همراهش به وی هشدار می‌داد که ممکن است خداوند، به سزای کفرت،
آب جاری در آن باغ‌ها را در
زمین فرو برد و تو توان بیرون آوردن آن را نداشته باشی: «أویصبحَ مَاؤُهَا غَورَاً فَلن تَستطِیعَ لَه طَلَباً».
دائرةالمعارف قرآن جلد اول، برگرفته از مقاله «نقش آب».
