نقد المنتخب فی جمع المراثی و الخطب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب المنتخب فی جمع
المراثی والخطب اثر
فخرالدین بن محمد بن علی طریحی (۹۷۹-۱۰۸۵ق) است.
طریحی را عالمی فاضلی، فقیهی نبیل، محدثی جلیل القدر، دانشمندی ادیب، لغوی، شاعر، و از بزرگان علمای
امامیه معرفی کرده‌اند.
او صاحب آثار و تالیفات متعدد علمی و شروح و تعلیقاتی بر بعضی از آثار علمای گذشته در موضوعات اصولی، فقهی، حدیثی، رجالی، و... است.که یکی از آنها
مجمع البحرین و مطلع النیرین در شرح لغات و مفردات
قران و
حدیث است. این کتاب نظیر
النهایة فی غریب الحدیث والاثر تالیف
ابن اثیر، مجدالدین مبارک جزری (۵۴۴-۶۰۶ق) از علمای
اهل سنت به شمار می‌رود و در موضوع خود، اثری ارزنده و ماندگار، و در محافل علمی همواره مورد استفاده محققان است.
المنتخب را نمی‌توان یک نگاشته تاریخی درباره زندگی
امام حسین (علیه‌السّلام) یا تاریخ قیام عاشورا یا مقتل سیدالشهداء (علیه‌السّلام) دانست؛ بلکه مجموعه‌ای از
روایات و مراثی حزن برانگیز و گریه آور است که در قالب
نثر خطابی و شعر سامان یافته است. بیشتر مباحث این کتاب، درباره امام حسین (علیه‌السّلام) و پارهای از آنها درباره برخی امامان دیگر است و به صورت
جنگ و کشکول، تدوین و نگارش یافته است. این اثر، دارای دو جزء و هریک، دارای ده مجلس و هر مجلس، شامل چند باب است. در هر مجلس و هر باب، مباحثی متعدد و بی ارتباط باهم مطرح شده است. وی در نگارش این کتاب بر نقلیات کتاب
روضة الشهداء کاشفی اعتماد کرده و بسیاری از مطالب نادرست را از کتاب یادشده نقل کرده است. طریحی برخلاف سایر آثارش، در نگارش این کتاب، دقت علمی به خرج نداده است. (طبق نقل بعضی از علمای مطلع ساکن
نجف اشرف، مرحوم طریحی، این کتاب را در دوران جوانی، هنگام اقامت در روستای طریح، و پیش از ورود به
حوزه علمیه نجف و کسب مراحل عالی علمی، نوشته بود و بعدها راضی به رونویسی و نشر آن نبود؛ اما دیگر فایده نداشت و ذاکران، آن را رونویسی می‌کردند و جمع آوری آن ممکن نبود. طبق این نقل، از نوادگان او، دو روحانی فاضل به نام‌های شیخ عباس و شیخ عبدالمولی در حوزه نجف بودند. و شیخ عباس، به تدوین منتخب در دوران جوانی جدش در طریح تاکید داشت.) مرحوم
محدث نوری، یکی از عوامل راه یافتن مطالب دروغ و بی اساسی در مقاتل را، تسامح علما در این زمینه دانسته، آن را چنین معرفی میکند: «استقرار سیره علما در مؤلفات خود بر نقل اخبار ضعیفه و ضبط روایات غیرصحیحه، در ابواب فضایل و قصصی و مصائب، و مسامحه ایشان در این مقامات، خصوص مقام اخیر، چنان که مشاهد و محسوس است».
متن کتاب، نشانگر آن است که وی ابتدا مطالب آن را در ایام محرم در محافل و مجالس روضه خوانی می‌خوانده و سپس آن را در قالب مجالس نگاری، سامان داده است. اندیشمندان و حدیث شناسان، بر مؤلف این کتاب به سبب نقل گزارش‌ها و نقلیات غیرمعتبر و بی اساسی، خرده گرفته‌اند.
با این وجود، این اثر جایگاه خود را به خوبی در میان روضه خوانان باز کرده و بسیاری از نقلیات آن، در مقاتل بعدی منعکس شده و در قرون اخیر، زمینه تحریفات بسیاری را در مقتل خوانی امام حسین (علیه‌السّلام) فراهم ساخته است.
۱. آمار هفتادهزار نفر برای سپاه عمر سعد؛
۲. انتساب جمله اسقونی شربة من الماء
به امام حسین (علیه‌السّلام)، در حالی که در منابع معتبر نقل نشده است؛
۳. عروسی حضرت قاسم؛
۴. کشته شدن ده هزار نفر از سپاه دشمن به دست امام حسین (علیه‌السّلام) که چون تعداد لشکریان بسیار بودند، این تعداد کشته در
سپاه آنان شکاف ایجاد نکرد؛
۵. قصه ساربان امام و جنایت شرم‌آور او نسبت به بدن مطهر آن حضرت در شب یازدهم محرم؛
۶. گزارش قصه شیر گریان بر
امام.
پیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۱، ص۱۱۹_۱۲۲.
