نفی باطل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
از آن‌جا که
خداوند ،
حق :«ذلِکَ بِاَنَّ اللّهَ هُوَ الحَقُّ»
و منشأ حق:«اَلحَقُّ مِن رَبِّکَ»
است در
آفرینش او (عالم‌تکوین) و آنچه وی
تشریع کرده هیچ‌گونه باطلی راه ندارد.
بطلان در
آفرینش الهی راه ندارد و این امر به دو معناست:
هیچ‌گونه کاستی یا نقصی در عالم
خلقت نیست:«صُنعَ اللّهِ الَّذی اَتقَنَ کُلَّ شَیء».
فیلسوفان و متکلمان اسلامی،
شر و
باطل را فاقد اصالت شمرده،
در ظاهر و باطن وجود راهی برای تحقق آن نمی‌بینند.
نظام هستی از آن جهت که هستی است باطل و نیستی در آن راه ندارد و سراسر
نور است. بخشی از وجود نیز که سایه به نظر می‌رسد، چیزی جز نبودن نور در محدوده‌ای خاص
یا اندک بودن نور در آن نیست. هر نمود یا مصداقی از شر و باطل نیز موقت و به طفیل حقی است که با آن آمیخته شده
و این نمود در واقع مقدمه ظهور حق است.
این عالم به بهترین وجه ممکن ایجاد شده و دارای نظام‌احسن است.
خلقت عالم
عبث و بیهوده نیست:«و ما خَلَقنَا السَّماءَ والاَرضَ و ما بَینَهُما لعِبین».
قرآن کریم به مناسبت‌های گوناگون بر هدفدار بودن خلقت تأکید کرده و اندیشه کافران مبنی بر بیهوده بودن خلقت را گمانی باطل و کفرآمیز دانسته و از آن بیم داده است؛ همچنین بیان کرده که می‌توان از راه بررسی و
تفکر در آفرینش آسمان‌ها و
زمین به باطل و عبث نبودن خلقت پی برد:«و ما خَلَقنَا السَّماءَ والاَرضَ وما‌بَینَهُما بطِلاً ذلِکَ ظَنُّ الَّذینَ کَفَروا فَوَیلٌ لِلَّذینَ کَفَروا مِنَ النّار».
در مقابل، ادراک هدفمندی عالم را از ویژگی‌های خردمندان برشمرده است:«اِنَّ فی خَلقِ السَّموتِ والاَرضِ... لاَیت لاُِولِی الاَلبب... یَتَفَکَّرونَ فی خَلقِ السَّموتِ والاَرضِ رَبَّنا ما خَلَقتَ هذا بطِلاً».
استعمال واژه «هذا» در این
آیه ، پیوستگی اجزای وجود و قرار داشتن آن‌ها را در مسیر واحد حق می‌نمایاند
که سرانجامِ حرکت امور هستی به سوی خداوند خواهد بود
که منشأ و عین حق
و کمال مطلق و نهایی است.
قرآن کریم بارها
شریعت پیامبران خود را متصف به حق و پیراسته از هرگونه باطل وصف کرده است:«لَقَد‌جاءَت رُسُلُ رَبِّنا بِالحَقِّ».
درباره قرآن مجید نیز به نحو خاص فرموده است:«لا‌یَأتیهِ البطِلُ مِن بَینِ یَدَیهِ ولا مِن خَلفِه».
به موجب این آیه، هیچ کتاب و سخنی توان برتری بر قرآن و ابطال
حجیت آن را نخواهد داشت و نیز هیچ گونه تحریفی دامنگیر آن نتواند گردید.
تعالیم و احکام بیان شده در آن نیز حق و درست است و در آیاتی همچون «اَلحَمدُ لِلّهِ الَّذی اَنزَلَ عَلی عَبدِهِ الکِتبَ ولَم‌یَجعَل لَهُ عِوَجا _ قَیِّمًا»
و «ذلِکَ الدّینُ القَیِّم»،
«اِنَّ هذا القُرءانَ یَهدی لِلَّتی هِیَ اَقوَمُ ویُبَشِّرُ المُؤمِنینَ الَّذینَ یَعمَلونَ الصّلِحت»
بدان تصریح شده است.
دائرةالمعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله«باطل».
