• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نَفَق‌ (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





نَفَق‌ (به فتح نون و فاء) و نَفاق (به فتح نون) از واژگان نهج البلاغه به معنای خارج شدن يا تمام شدن است.
از مشتقات این کلمه در نهج البلاغه مانند؛
اِنْفاق (به کسر الف و سکون نون) به معنای اخراج مال از ملكيّت خود است.
نَفَقه (به فتح نون و فاء) به معنای آن‌چه خرج و مصرف شود.
نِفاق‌ (به کسر نون) به معنای منافق بودن، است.
نَفَق (به فتح نون و فاء) به معنای نقبى است در زير زمین كه درب ديگرى براى خروج دارد.
این کلمه در نهج‌ البلاغه در دو مطلب به كار رفته است يكى در انفاق مال و ديگرى در منافق.



نَفَق و نَفاق: نَفَق (مثل شرف) و نَفاق (مثل طعام) به معنای خارج شدن يا تمام شدن است.
اِنْفاق به معنای اخراج مال از ملكيّت خود است.
نَفَقه به معنای آن‌چه خرج و مصرف شود.
نِفاق (مثل خيال) به معنای منافق بودن، است در وجه تسميه آن گفته‌اند:
منافق به سوى مؤمن با ایمان خارج مى‌شود و به سوى کافر با کفر و يا گفته‌اند: از ايمان به طرف كفر خارج مى‌شود.
نفق (مثل شرف) به معنای نقبى است در زير زمين كه درب ديگرى براى خروج دارد.
به نظر راغب در مفردات و فیومی در مصباح منافق از اين ماده است كه از درى وارد و از درى خارج مى‌شود.


برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۲.۱ - أَنْفَقَ - حکمت ۱۱۸ (انفاق مال)

چنان‌كه حضرت علی (علیه‌السلام) فرموده:
«طوبَى لِمَنْ ... أَنْفَقَ الْفَضْلَ مِنْ مالِهِ، وَ أَمْسَكَ الْفَضْلَ مِنْ لِسانِهِ.»
«خوشا به حال كسى كه زيادى مالش را انفاق كند و زيادى سخنش را نگاه دارد و نگويد.»

۲.۲ - يَتَوَصَّلونَ - خطبه ۱۹۳ (وصف منافقان)

حضرت در وصف منافقان فرموده:
«يَتَوَصَّلونَ إِلَى الطَّمَعِ بِالْيَأْسِ لِيُقيموا بِهِ أَسْواقَهُمْ، وَ يُنَفِّعوا بِهِ أَعْلاقَهُمْ.»
«يعنى از راه یأس به طمع متوصّل مى‌شوند، تا بدان وسیله[[]] بازار خود را گرم كنند، و چيزهایى را كه نفيس مى‌دانند رواج دهند.» «نفاق» به معنى رواج و ضدّ كساد آيد: «نَفَقَ البيعُ نفاقاً: راج» اعلاق جمع علق به معنى چيز نفيس است.
«لا يجبّك منافق» در «صبب» گذشت.


۲.۳ - مَنافِقِ - نامه ۲۷ (دل منافق)

از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) در نامه به محمد بن ابی‌بکر نقل كرده كه فرموده: است:
«إِنّي لا أَخافُ عَلَى أُمَّتي مُؤْمِناً وَ لا مُشْرِكاً ... لكِنّي أَخافُ عَلَيْكُمْ كُلَّ مَنافِقِ الْجَنانِ، عالِمِ اللِّسانِ، يَقولُ ما تَعْرِفونَ، وَ يَفْعَلُ ما تُنْكِرونَ.»
«من بر امّتم نه از مؤمن مى‌ترسم و نه از مشرک... تنها كسانى كه از شرّشان بر شما مى‌ترسم آن‌ها هستند كه در دل منافقند و در زبان دانا، سخنانى مى‌گويند دل پسند ولى اعمالى دارند زشت و ناپسند!.»

۲.۴ - أُوْلَئِكَ - خطبه ۱۹۴ (اوصاف منافقین)

امام (صلوات‌الله‌علیه) در خطبه ۱۹۴ منافقان را به احسن وجه تعريف فرموده و حدود سى و نه صفت از اوصاف آن‌ها را بيان كرده و در آخر مى‌فرمايد:
«فَهُمْ لُمَةُ الشَّيْطانِ، وَ حُمَةُ النِّيرانِ (أُوْلَئِكَ حِزْبُ الشَّيْطانِ أَلا إِنَّ حِزْبَ الشَّيْطانِ هُمُ الْخاسِرونَ.) »
«آن‌ها گروه شیطان و شعله آتش جهنمند.»


این کلمه در نهج‌ البلاغه در دو مطلب به كار رفته است يكى در انفاق مال و ديگرى در منافق.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۵۶.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۲۴۱.    
۳. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۸۱۹.    
۴. قیومی مقری، احمد بن محمد بن علی، المصباح المنیر، ص۳۱۸.    
۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۰۰، حکمت ۱۱۸.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۱۷۹، حکمت ۱۲۳.    
۷. صالح، صبحی نهج البلاغه، ص۴۹۰، حکمت ۱۲۳.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۶۳، حکمت ۱۲۳.    
۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۱۸.    
۱۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۲۰.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۳، ص۳۰.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۱۸۸.    
۱۳. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۳۱۱.    
۱۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۸۷، خطبه ۱۹۳.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۱۹۲، خطبه ۱۸۹.    
۱۶. صالح، صبحی نهج البلاغه، ص۳۰۸، خطبه ۱۹۴.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۷۹.    
۱۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۷۴.    
۱۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۸۰.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۷، ص۶۱۴.    
۲۱. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۲، ص۱۷۰.    
۲۲. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۶۸.    
۲۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۱۷، نامه ۲۷.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۳۳، نامه ۲۷.    
۲۵. صالح، صبحی نهج البلاغه، ص۳۸۵، نامه ۲۷.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۰۳، نامه ۲۷.    
۲۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۷۴۱.    
۲۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۷۴۳.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۹، ص۳۷۳.    
۳۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۷۲.    
۳۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه ج۱۵، ص۱۷۱.    
۳۲. المجادلة/سوره۵۸، آیه۱۹.    
۳۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۸۷، خطبه۱۹۴.    
۳۴. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۱۹۲، خطبه۱۸۹.    
۳۵. صالح، صبحی نهج البلاغه، ص۳۰۸، خطبه۱۹۴.    
۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۷۹، خطبه۱۹۴.    
۳۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۷۴.    
۳۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۸۱.    
۳۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۶۱۶.    
۴۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۲، ص۱۸۱.    
۴۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۶۹.    
۴۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۰۰، حکمت ۱۱۸.    
۴۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۸۷، خطبه ۱۹۳.    
۴۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۱۷، نامه ۲۷.    
۴۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۸۷، خطبه۱۹۴.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه،برگرفته از مقاله «نفق»، ج۲، ص۱۰۵۶.    






جعبه ابزار