نَفَق (مفرداتنهجالبلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَفَق (به فتح نون و فاء) و
نَفاق (به فتح نون) از
واژگان نهج البلاغه به معنای خارج شدن يا تمام شدن است.
از مشتقات این کلمه در
نهج البلاغه مانند؛
اِنْفاق (به کسر الف و سکون نون) به معنای
اخراج مال از ملكيّت خود است.
نَفَقه (به فتح نون و فاء) به معنای آنچه
خرج و مصرف شود.
نِفاق (به کسر نون) به معنای منافق بودن، است.
نَفَق (به فتح نون و فاء) به معنای نقبى است در زير
زمین كه درب ديگرى براى خروج دارد.
این
کلمه در نهج البلاغه در دو مطلب به كار رفته است يكى در انفاق مال و ديگرى در منافق.
نَفَق و
نَفاق:
نَفَق (
مثل شرف) و نَفاق (مثل
طعام) به معنای خارج شدن يا تمام شدن است.
اِنْفاق به معنای اخراج مال از ملكيّت خود است.
نَفَقه به معنای آنچه خرج و مصرف شود.
نِفاق (مثل خيال) به معنای منافق بودن، است در
وجه تسميه آن گفتهاند:
منافق به سوى
مؤمن با
ایمان خارج مىشود و به سوى
کافر با
کفر و يا گفتهاند: از ايمان به طرف كفر خارج مىشود.
نفق (مثل شرف) به معنای نقبى است در زير زمين كه درب ديگرى براى خروج دارد.
به نظر
راغب در
مفردات و
فیومی در
مصباح منافق از اين ماده است كه از درى وارد و از درى خارج مىشود.
برخی از مواردی که در «نهجالبلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل میباشد:
چنانكه
حضرت علی (علیهالسلام) فرموده:
«طوبَى لِمَنْ ... أَنْفَقَ الْفَضْلَ مِنْ مالِهِ، وَ أَمْسَكَ الْفَضْلَ مِنْ لِسانِهِ.» «خوشا به
حال كسى كه زيادى مالش را انفاق كند و زيادى سخنش را نگاه دارد و نگويد.»
حضرت در
وصف منافقان فرموده:
«يَتَوَصَّلونَ إِلَى الطَّمَعِ بِالْيَأْسِ لِيُقيموا بِهِ أَسْواقَهُمْ، وَ يُنَفِّعوا بِهِ أَعْلاقَهُمْ.» «يعنى از راه
یأس به
طمع متوصّل مىشوند، تا بدان
وسیله[[]] بازار خود را گرم كنند، و چيزهایى را كه نفيس مىدانند رواج دهند.»
«نفاق» به معنى
رواج و
ضدّ كساد آيد:
«نَفَقَ البيعُ نفاقاً: راج» اعلاق جمع
علق به معنى چيز نفيس است.
«لا يجبّك منافق» در «صبب» گذشت.
از
رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در نامه به
محمد بن ابیبکر نقل كرده كه فرموده: است:
«إِنّي لا أَخافُ عَلَى أُمَّتي مُؤْمِناً وَ لا مُشْرِكاً ... لكِنّي أَخافُ عَلَيْكُمْ كُلَّ مَنافِقِ الْجَنانِ، عالِمِ اللِّسانِ، يَقولُ ما تَعْرِفونَ، وَ يَفْعَلُ ما تُنْكِرونَ.» «من بر امّتم نه از مؤمن مىترسم و نه از مشرک... تنها كسانى كه از شرّشان بر شما مىترسم آنها هستند كه در
دل منافقند و در
زبان دانا، سخنانى مىگويند دل پسند ولى اعمالى دارند زشت و ناپسند!.»
امام (صلواتاللهعلیه) در
خطبه ۱۹۴ منافقان را به احسن وجه تعريف فرموده و حدود سى و نه صفت از اوصاف آنها را بيان كرده و در آخر مىفرمايد:
«فَهُمْ لُمَةُ الشَّيْطانِ، وَ حُمَةُ النِّيرانِ (أُوْلَئِكَ حِزْبُ الشَّيْطانِ أَلا إِنَّ حِزْبَ الشَّيْطانِ هُمُ الْخاسِرونَ.) » «آنها گروه
شیطان و شعله
آتش جهنمند.»
این کلمه در نهج البلاغه در دو مطلب به كار رفته است يكى در انفاق مال و ديگرى در منافق.
•
قرشی بنایی، علیاکبر، مفردات نهج البلاغه،برگرفته از مقاله «نفق»، ج۲، ص۱۰۵۶.