نصیب بن رباح أسود
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نُصیب بن رباح اسود (م
۱۰۸ق)، از شاعران مشهور
مسلمان قرن اول و دوم هجری قمری بود.
ابومحجن نُصیب بن رباح اسود، در سرزمین آباد و سرسبز ودان، واقع در میان
مکه و
مدینه به دنیا آمد
و در روستایی به نام کلیة در همان منطقه سکونت داشت.
او
برده‌ای
سیاه پوست از بردگان
عبدالعزیز بن مروان بود که سرانجام آزاد گشت.
در چگونگی آزادی وی، خانواده و فرزندانش که آنان نیز از بردگان بودند، روایات بسیاری آمده است، ولی آنچه شهرت دارد و در بیشتر منابع ذکر شده اینکه نصیب در آغاز
برده مردی از منطقه
وادی القری، از نواحی شمالی
حجاز بود و با مولای خویش توافق کرد در صورتی که مبلغی را بابت آزادی خود بپردازد، آزاد شود. بدین سبب طی مسافرتی که به
مصر داشت، به دربار عبدالعزیز بن مروان راه یافت و اشعاری در مدح وی سرود و در مقابل، پاداشی دریافت کرد و با آن خود را آزاد کرد
و به روایتی عبدالعزیز او، خانواده و فرزندانش را خرید و آزاد ساخت.
وی از شاعران مشهور مسلمان بود.
سروده‌های بسیاری در
غزل، عشق‌ورزی به زنان و مدح ملوک و خلفا دارد، ولی از اشعار هجائی پرهیز می‌کرد. ایشان در آغاز ساربان بود و به شترچرانی اشتغال داشت، ولی پس از آنکه
استعداد و ذوق شعری او شکوفا شد، اندک اندک به دربار خلفا و ملوک راه یافت. نخست مسافرتی به مصر کرد و به عبدالعزیز بن مروان پیوست
و تا هنگام مرگ وی از ندیمان و قصه‌پردازان او به شمار می‌آمد.
زمانی نیز در
کوفه به دربار
بشر بن مروان پیوست و اشعاری در مدح او سرود. همچنین ارتباط نزدیکی با
سلیمان بن عبدالملک (حکومت
۹۶-
۹۹ق) و
هشام بن عبدالملک (حکومت
۱۰۵-
۱۲۵ق) از خلفای اموی داشت و در مدح ایشان نیز اشعاری سرود و پاداش‌های فراوانی دریافت کرد. از صفات پسندیده او، آنکه اگر مالی به دست می‌آورد، آن را بین موالی خویش تقسیم می‌کرد و سهم خویش را نیز برابر با دیگران قرار داده بود.
به گفته
ذهبی، وی در اواخر عمرش به
زهد و
عبادت روی آورد و از سرودن اشعار عاشقانه در مورد زنان دست کشید.
نُصیب علاوه بر آنکه از روایتگران اشعار دیگران بود،
خود نیز دارای اشعار بسیاری بود که
ابن ندیم آن را بالغ بر هفتاد ورقه دانسته است.
نصیب پس از حدود شصت سال زندگی
در سال ۱۰۸ق درگذشت.
در تاریخ وفات او اختلاف است.
(دیگر منابع:
)
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۸۰۲، برگرفته از مقاله «نصیب اسود».
