نصر بن علی جهضمی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جَهْضَمی، نصر بن علی، محدّث
اهل‌سنّت در
قرن سوم است.
وی اهل بصره و کنیه‌اش ابوعمرو بود.
نسبت جهضمی به محله جهاضمه شهر بصره اشاره دارد.
نسبتهای اَزْدی و حُدّانی هم برای او ذکر شده است
زیرا وی از طرف مادر، به تیره حُدّانِ قبیله اَزْد منسوب است.
جدّ مادریش، ابوعبداللّه اشعث بن عبداللّه بن جابر حدّانی، از تابعین تابعین
و
پدرش ، ابوالحسن علی بن نصر جهضمی، از راویان بنام بصره بود.
مزّی
او را ثقه دانسته است.
از تاریخ تولد و سوانح زندگی جهضمی اطلاع چندانی در دست نیست، اما باتوجه به
سال درگذشت یکی از استادانش، نوح بن قیس، محدّث بصری (متوفی ۱۸۳ یا ۱۸۴)، احتمالاً
تاریخ ولادت وی حدود سال ۱۷۰ بوده است.
جایگاه علمی و اجتماعی او را با الفاظ مدح‌آمیزی چون «من نُبَلاءِ الناس»، «ثقه» و «حُجّه» ستوده‌اند.
به گزارش خطیب بغدادی،
وی به
بغداد سفر کرده و در آن‌جا به نقل
حدیث پرداخته است.
از جمله مشایخ وی این اشخاص بوده‌اند: نوح بن قیس حُدّانی، سفیان بن عُیینه (محدّث و فقیه کوفی، متوفی ۱۹۶)، یحیی بن سعید قَطّان ( مورخ و محدّث بصری، متوفی ۱۹۴)، ابوداوود طَیالسی (صاحب مسند، متوفی ۲۰۴)، عبدالملک بن قُرَیب اَصمَعی ( ادیب و محدّث بصری، متوفی ۲۱۵) و علی بن جعفر عُرَیضی .
نام جهضمی در سلسله روایت احادیثی از
کتاب مشهور مسائل علی بن جعفر عریضی نیز در متون
امامیه آمده است.
از راویان او ابوزُرعه (محدّث دمشقی، متوفی ۲۸۰)، اسماعیل بن اسحاق جهضمی، عبداللّه بن احمد بن حنبل، ابوالقاسم عبداللّه بن محمد بَغَوی،
ابن ابی الدنیا،
بَقِیبن مَخْلَد (فقیه، محدّث و مفسر اندلسی، متوفی ۲۸۶) و مؤلفان جوامع حدیثی معروف اهل‌سنّت بوده‌اند.
سید بن طاووس ، محدّث شیعی (متوفی ۶۶۴)،
کتابی با عناوین مختلف چون تاریخ أهل‌البیت من آل‌الرسّول، تاریخ
اهل‌بیت ، و کتاب الموالید به جهضمی نسبت داده که درباره تاریخ زندگی
امامان شیعه است.
همانگونه که کولبرگ اشاره کرده است، در
صحت نسبت این کتاب به جهضمی
تردید هست، چرا که بخشی از حوادث نقل شده در این کتاب متعلق به زمانی پس از درگذشت جهضمی است و احتمالاً این کتاب تألیف محمد بن احمد، مشهور به ابن ابی‌ثَلج (متوفی ۳۲۲ یا ۳۲۵)، است.
نقل شده که جهضمی در مجلس متوکل عباسی (حک: ۲۳۲ـ ۲۴۷) حدیثی را از
پیامبر اکرم صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم درباره ارزش و اجر دوستی خاندان خود روایت کرد.
بر این اساس، متوکل به گمان شیعه بودن جهضمی وی را به هزار ضربه
شلاق محکوم کرد، اما با وساطت برخی افراد و
شهادت ایشان بر اهل‌سنّت بودن وی،
گذشت کرد.
جهضمی در ۲۵۰ وفات یافت.
به نوشته خطیب بغدادی
پس از آنکه
حاکم بصره به جهضمی
ابلاغ کرد که مستعین باللّه (حک: ۲۴۸ـ۲۵۲) به او منصب قضای بصره را داده است، جهضمی
مرگ خود را از خدا درخواست کرد، سپس به
خواب رفت و در همان حال درگذشت.
فرزند وی، ابوالحسن علی بن نصر، نیز همنام و هم کنیه جدّش بود و به جهضمی صغیر مشهور است.
وی نیز از محدّثان بنام بوده و از کسانی چون طیالسی و ضحاک بن مَخْلَد روایت کرده است.
از او محدّثانی چون، مسلم، ابوداوود سجستانی و ترمذی حدیث نقل کرده‌اند.
بر وثاقت وی در منابع رجالی اهل‌سنّت تأکید شده است.
جهضمی صغیر در
شعبان ۲۵۰ ــ به نوشته ذهبی
چهار ماه بعد از وفات پدرش ــ درگذشت.
(۱) آقابزرگ طهرانی، الذریعه.
(۲) ابن‌بابویه، الامالی، قم ۱۴۱۷.
(۳) ابن‌طاووس، اقبال الاعمال، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۴ـ ۱۴۱۶.
(۴) ابن‌طاووس، الطرائف فی معرفه مذاهب‌الطوائف، قم۱۳۹۹.
(۵) تاریخ‌اهل‌البیت علیهم‌السلام، بروایه کبارالمحدثین و المورخین، چاپ محمدرضا حسینی، قم: آل‌البیت، ۱۴۱۰.
(۶) خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام.
(۷) ذهبی، تاریخ الاسلام.
(۸) سمعانی، الانساب.
(۹) یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، چاپ احمدعلی عبید و حسن احمدآغا، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۰.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «نصر بن علی جهضمی»، شماره۵۲۸۸.
