نشانه‌های آخرالزمان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نشانه‌های آخرالزمان، به حوادث
و اتفاقاتی که در زمان نشانه پایان تاریخ اتفاق می‌افتد، گفته می‌شود.
ختم نبوت و نزول واپسین
شریعت که با ظهور
پیامبر اسلام تحقق یافت، نخستین نشانه پایان تاریخ به شمار می‌رود؛
لذا مفسران، مقصود از
نشانه‌های قیامت را در آیه ذیل، بعثت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) دانسته‌اند که نسبت به عمر جهان، فاصله بسیار کمی تا
قیامت دارد:
«فَهَل یَنظُرونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَن تَأتِیَهُم بَغتَهً فَقَد جَاءَ أَشراطُها»، (
در آخرالزمان وقایع فراوان دیگری نیز پیش‌بینی شده که بیش‌تر به دوره پایانی آن (مقارن با ظهور
مهدی) مربوط می‌شود.
پیش از ظهور امام‌زمان (عج) جوّ حاکم بر جهان، جوّ ستم،
گناه و فساد خواهد بود، «اِقتَربَ لِلنَّاسِ حِسابُهُم
و‌هُم فِی غَفلَة مُعرِضون»
در این آیه، مردم آخرالزمان، به
غفلت و اعراض از
خداوند ، متّصف شده‌اند،
در روایات نیز منظور از‌اشراط الساعة که در آیه ۱۸
سوره محمد /۴۷ به‌آن اشاره شده، رواج بیش از حدّ کفر، فسق
وظلم دانسته
و موارد متعدّدی از آن بر‌شمرده شده است.
یکی از نشانه‌های آخرالزمان، اختلاف‌ها
و درگیری‌های فراوان میان گروه‌های گوناگون است: «فَاختَلفَ الأَحزابُ مِن بَینهِم فَویلٌ لِلَّذینَ کَفَروا‌مِن مَشهَدِ یَوم عَظِیم»
روایات، این آیه را به ظهور فرقه‌های مختلف در‌جهان اسلام مربوط دانسته‌اند که در آخرالزمان پدید آمده، موجب اختلاف‌های بسیار خواهند‌شد.
آیه «یَلبِسَکُم شِیَعًا
و یُذِیقَ بَعضَکُم بَأسَ بَعض»
نیز به وقوع اختلاف‌ها
و قتل
و کشتار در آخرالزمان
تفسیر شده است،
براساس روایتی، آیه «ولَنبلونَّکم بشیء مِن الخَوف
و الجُوع
و نَقص من الأَمولِ
و الأَنفُس...»
به
ترس و ناامنی، گرسنگی
و قحطی
و فقر
و کشتار در آخرالزمان اشاره دارد.
در هر سه دین آسمانی
یهود ،
مسیحیت و اسلام ، ظهور فاسدترین ومخرّب‌ترین جریان منحط در طول تاریخ، پیش بینی
و از خطر آن پرهیز داده شده است،
دجّال که
تجسّم کفر ، فریب
و گمراهی است، در آخرالزمان ظاهر شده، مردم را به
پرستش خویش می‌خواند.
برخی از مفسّران، تفسیر آیه «لَخلقُ السّموت
و الأرض أکبر من خلق النّاس»
را به ظهور دجّال ناظر دانسته‌اند که دردید مردم، عظیم‌ترین موجود جلوه می‌کند؛
در حالی که
خداوند ، او را از بسیاری مخلوقات دیگر کوچک‌تر می‌شمارد،
سرانجام این پدیده به دست
عیسی (علیه‌السلام) محو
و نابود خواهد شد.
برخی از آیات عذاب بر کافران
و گنه‌کاران آخرالزمان که نزول عذاب را انکار می‌کنند؛ تطبیق داده شده است: «إن أتـکُم عَذابُهُ بَیَـتاً أَو نَهاراً مَا ذَا یَستَعجِلُ مِنهُ المُجرِمونَ»
«فَإِذا نَزلَ بِسَاحَتهِم فَساءَ صَباحُ المُنذرین».
با استفاده از آیه ۶۵
سوره انعام /۶ برخی از این عذاب‌ها بدین شرح گزارش شده‌اند: صدایی هراسناک
و دود در آسمان
و حاکمان ستمگر «قُل هُو القادِرُ عَلی أَن یَبعَثَ عَلیکُم عَذاباً مِن فَوقِکُم»، فرو رفتن برخی انسان‌ها در زمین «أَو مِن تَحتِ أَرجُلِکُم» اختلافات بسیار در دین، «أَو یَلبِسَکُم شِیَعاً» قتل
و کشتار «
و‌یُذِیقَ بَعضَکُم بَأسَ بَعض».
در این دوره زمانی،
ترس
و ناامنی، گرسنگی
و قحطی
و فقر
و کشتار نیز بسیار رخ خواهد داد: «
وَ لَنبلُونَّکُم بِشَیء مِنَ الْخَوفِ والْجُوعِ
و نَقص مِن الأَمولِ وَالأَنفُس....»
بیش‌تر مفسّران، از ظهور لشکری طغیان‌گر که آخرالزمان در کشورهای اسلامی به ستم
و تعدّی پرداخته، سرانجام در صحرایی بیرون از
مکّه ، گرفتار عذاب الهی می‌شوند، خبر داده
و آیه «ولَو تَری إِذ فَزِعُوا فَلاَ فَوتَ
و أُخِذوا مِن مَکان قَرِیب»
را درباره آن لشکر دانسته‌اند، در روایات
شیعه و سنّی ، نام
رهبر این لشکریان،
سفیانی ذکر شده است.
آیه «أَفأَمِنَ الَّذینَ مَکَروا السَّیِّـَاتِ أَن یَخسِفَ اللّهُ بِهِمُ الأَرضَ....»
نیز که توطئه‌گران را به فرو رفتن در
زمین تهدید می‌کند، بر لشکر سفیانی تطبیق داده شده است،
آیه «... ءَامِنوا بِما نَزَّلنا مُصَدِّقًا لِما مَعَکُم مِن قَبلِ أَن نَطمِسَ وُجوهًا فَنَرُدَّها عَلی أَدبارِهَا»
نیز درباره بازماندگان لشکر سفیانی تأویل شده که صورت‌هایشان معکوس گشته، پشت سرشان قرار می‌گیرد.
بنابر روایات شیعه،
جبرئیل نخستین کسی است که با
امام‌زمان (عج) بیعت
و با صدایی بلند به گونه‌ای که به گوش همه جهانیان برسد، این
آیه را
تلاوت می‌کند: «أَتی أَمرُ اللّهِ فَلاَ تَستَعجِلُوهُ= فرمان خدا رسید؛ پس دیگر شتاب مکنید»،
آیه «وَاستَمِع یَومَ یُنادِ المُنادِ مِن مَکان قَریب • یَومَ یَسمَعونَ الصَّیحَةَ بِالحَقِّ ذلِکَ یَومُ الخُروجِ»
نیز درباره این حادثه،
تأویل شده است.
مهم‌ترین رخ‌داد آخرالزمان، ظهور دوازدهمین امام شیعیان برای رهایی انسان‌ها است: «جَاءَالحَقُّ
و زَهقَ البـطِلُ إِنَّ البـطِلَ کانَ زَهوقًا»
این آیه که از پیروزی چشم‌گیر
حق بر
باطل سخن می‌گوید، در روایات به ظهور
مهدی (عج) تأویل شده است،
آیه ۱۴۸
سوره بقره /۲ (أَینَ ماتَکونُوا یَأتِ بِکُمُ اللّهُ جَمِیعًا) نیز بر یاران نخستین
مهدی (عج) که خداوند آنان را گرداگرد حضرت حاضر می‌سازد، تطبیق داده شده‌است
آیه «فَإِن یَکفُربِها هـؤُلاَءِ فَقَد وَکَّلنا بِها قَومًا لَیسوا بِها بِکـفرین»
نیز چنین است.
یکی از رخ‌دادهای آخرالزمان، فرود آمدن عیسی (علیه‌السلام) از آسمان است: «
و‌إِنَّه لَعِلمٌ لِلسَّاعَةِ فَلاتَمتَرُنَّ بِها»
(وإِن مِن أَهلِ الکِتـبِ إِلاَّ لَیُؤمِنَنَّ بِه قَبلَ مَوتِهِ.»
مفسّران با استفاده از این آیات، ظهور دوباره عیسی (علیه‌السلام) در آخرالزمان را پیش‌بینی کرده‌اند.
و در روایات نیز تصریح شده که وی در
بیت‌المقدّس به
نماز جماعت امام‌زمان (عج) اقتدا
و در جنگ‌های ایشان نیز شرکت خواهد کرد،
براساس این
تفسیر، فرود آمدن عیسی (علیه‌السلام) از آسمان، یکی از نشانه‌های نزدیکی
قیامت شمرده شده
و از ایمان آوردن همه اهل کتاب به حضرت عیسی (علیه‌السلام) در آخرالزمان که یکی از فرماندهان امام‌زمان به شمار می‌رود، خبر داده شده است.
قرآن با رمز
و ابهام از خروج جنبده‌ای حکایت می‌کند که هنگام روی‌گردانی مردم از معنویّت، از زمین خارج شده، با مردم سخن می‌گوید،
«
و‌إِذا وَقعَ القَولُ عَلَیهِم أَخرَجنا لَهُم دابَّةً مِنَ الأَرضِ تُکَلِّمُهُم أَنَّ النَّاسَ کَانوا بِـَایـتِنا لاَیُوقِنون»،
در تفاسیر، مطالب بسیاری درباره این موجود شگفت بیان شده
که تا حدّ بسیاری غیر واقعی
و بی‌اساس به نظر می‌رسد
و در ظاهر برگرفته از منابع اسرائیلی است.
قومی وحشی
و فاسد با تخریب سدّ
ذوالقرنین ، در اندک زمانی سرتاسر جهان را پر از
ظلم و فساد خواهد کرد تا آن‌که بنابر روایات، در عصر ظهور
مهدی، به طور کلّی از بین خواهد رفت،
«حَتَّی إِذا فُتِحَت یَأجوجُ
و مَأجوجُ
و هُم مِن کُلِّ حَدَب یَنسِلون»
برخی،
یأجوج و مأجوج را یکی از نژادهای انسانی، با صفات ظاهری خاص یا موجوداتی
خارق‌العاده دانسته‌اند که از پشت مانعی مادّی خارج شده، به کشتار مردم
و تخریب منابع طبیعی خواهند پرداخت،
برخی دیگر نیز آنان را نمادی از یک تمدّن مادّی مخرّب شمرده‌اند که سدّ معنویِ ساخته شده به دست پیامبران را منهدم
و حیات طبیعی
و معنوی را بر کره زمین تهدید خواهد کرد.
در هر حال، بیش‌تر مفسّران با استناد به آیه «
وَ تَرَکنَا بَعضَهُم یومَئِذ یَموجُ فِی بَعض
و نُفِخَ فِی‌الصُّورِ فَجَمَعنهم جَمعًا»
که بنابر قول
مشهور ، به هجوم آنان اشاره داشته
و بی‌درنگ از
قیامت سخن به میان آورده، آن را از نشانه‌های متّصل به
قیامت شمرده‌اند
و سخن از بازگشت برخی اقوام گذشته را هنگام خروج یأجوج
و مأجوج مربوط به
قیامت دانسته‌اند:
«
و‌حَرَامٌ عَلی قَریَة أَهلَکنها أَنَّهُم لاَیَرجِعونَ • حَتَّی إِذا فُتِحَت یَأجوجُ
و....»
برخی دیگر، این حادثه را به استناد روایات بسیار، به دوران ظهور مربوط دانسته
و اشاره به بازگشت برخی اقوام را به مسأله «
رجعت » ارتباط داده‌اند.
در آخرالزمان برخی از نیکوکاران
و بدکاران زمان‌های گذشته، دوباره زنده می‌شوند، «
وَ یَومَ نَحشُرُ مِن کُلِّ أُمَّة فَوجاً مِمَّن یُکَذِّبُ بِـَایـتِنا»
این آیه فقط به برانگیخته شدن عدّه‌ای از مکذّبان
و نه همه آن‌ها اشاره کرده؛ بدین جهت، روایات
و مفسّران
شیعه ، میان مصداق این آیه
و قیامت، تفاوت قائل شده
و آیه را به آخرالزمان مربوط دانسته‌اند که عدّه‌ای از نیکوکاران
و بدکاران اعصار گذشته، زنده شده، هر یک نتیجه دنیایی اعمال خویش را خواهد دید،
مرگ و زندگی دوباره: «رَبَّنا أَمَتَّنا اثنَتَینِ
و أَحیَیتَنَا اثنَتَینِ»
عذاب پیش از عذاب بزرگ: «
و‌لَنُذیقَنَّهُم مِنَ العَذابِ الأَدنَی دُونَ العَذابِ الأَکبَر»
ظهور بندگان پیکارجو پیش از
قیامت: «فَإِذا جاءَ وَعدُ أُولـهُما بَعَثنا عَلَیکُم عِباداً لَنا أُولِی بَأس شَدید»
میثاق پیامبران با خداوند برای ایمان آوردن
و یاری رساندن به پیامبراسلام: «
و‌إِذ أَخَذَ اللّهُ مِیثـقَ النَّبِیّینَ... لَتُؤمِنُنَّ بِه
و لَتَنصُرنَّهُ»
و منّت الهی بر مستضعفان تاریخ: «
و‌نُریدُ أَن نَمُنَّ عَلَی الَّذینَ استُضعِفوا فِی الأَرضِ
و نَجعلَهُم أَئِمَّةً
و نَجعَلَهُم الورِثین»
همگی به رجعت، تفسیر
و تأویل شده‌اند؛ با این حال در تفسیر آیات پیشین، آرای دیگری نیز گفته شده است.
پس از پیروزی
حضرت مهدی (عج)
و یارانش،
آرامش و معنویّت بر جهان حاکم خواهد شد: «وَعَدَ اللّهُ الَّذینَ ءَامَنوا...
وَ لَیُبدِّلَنَّهُم مِن بَعدِ خَوفِهِم أَمناً....»
، «إِنَّ الأَرضَ لِلّهِ یُورِثُها مَن یَشاءُ مِن عِبادِهِ
و العـقِبَةُ لِلمُتَّقین» ،
«
و‌قـتِلوهُم حَتَّی لاَتَکونَ فِتنةٌ
و یَکونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلّه»
، «لِیُحِقَّ الحَقَّ
و یُبطِلَ البـطِلَ.»
این آیات
و آیات دیگر که از میراث‌بری صالحان
و مستضعفان
و جانشینی آنان در زمین یاد می‌کند
همگی بیان‌گر این واقعیّتند که
سرنوشت این جهان، پس از جهادی الهی به امامت امام‌زمان (عج) سرانجام به دست مؤمنان افتاده
و جهانیان همگی در سایه حکومت حضرت در
صلح و معنویّت به سرخواهند برد.
افزون بر این، تحقّق کامل آیات «
وَ لَه أَسلَمَ مَن فِی‌السَّمـوتِ
و الأَرضِ»
و «یُحیِ الأَرضَ بَعدَ مَوتِها»
و «الیَومَ یَئِسَ الَّذینَ کَفروا مِن دِینِکُم فَلاتَخشَوهُم
وَ اخشَون»
و «یَومئذ یَفرُح‌المؤمِنونَ • بِنَصرِاللّهِ...»
نیز در این دوره زمانی دانسته شده است،
در آن هنگام، همه نعمت‌های آسمان
و زمین بر آن‌ها نازل
و از آسایش
و سعادت کامل بهره‌مند خواهند شد: «لَفَتحنَا عَلیهِم بَرکـت مِنَ السَّماءِ والأَرضِ....»
چون این مردم در سایه حکومت
حضرت مهدی به بالاترین حدّ
رشد و بلوغ می‌رسند، بدین ترتیب،
خلافت انسان بر زمین به کامل‌ترین حدّ خود خواهد رسید؛ در عین حال، وجود مقدّس
امام معصوم (امام
مهدی یا امامان دیگر هنگام
رجعت) تا
قیامت در
دنیا حضور داشته، جامعه انسانی هیچ‌گاه از حضورشان بی‌نیاز‌نمی‌شود.
(۱)الاتقان.
(۲) انوارالتنزيل، بيضاوى.
(۳) اوپانيشاد.
(۴) اوستا.
(۵) الايقاظ من الهجعه.
(۶) بحارالأنوار.
(۷) بحران دنياى متجدّد.
(۸) برخورد تمدّن‌ها
و بازسازى نظم جهانى.
(۹) البرهان فى‌تفسير القرآن.
(۱۰) بودا.
(۱۱) تاريخ ابن‌خلدون.
(۱۲) تاريخ الغيبة الكبرى.
(۱۳) تاريخ ما بعد الظهور.
(۱۴) التحقيق فى كلمات القرآن‌الكريم.
(۱۵) تفسير التحرير والتنوير.
(۱۶) تفسير العيّاشى.
(۱۷) تفسير القرآن العظيم، ابن‌كثير.
(۱۸) تفسير القمى.
(۱۹) التفسيرالكبير.
(۲۰) تفسير من وحى القرآن.
(۲۱) تفسير نمونه.
(۲۱) تفسير نورالثقلين.
(۲۳) جامع‌البيان عن تأويل آى القرآن.
(۲۴) الجامع لأحكام القرآن، قرطبى.
(۲۵) خاتميّت.
(۲۶) الدرّالمنثور فى التفسير بالمأثور.
(۲۷) روح‌المعانى فى تفسير القرآن العظيم.
(۲۸) سفينة‌البحار.
(۲۹) سيطره كميت
و علائم آخرالزمان.
(۳۰) صحيح البخارى.
(۳۱) على
و پايان تاريخ.
(۳۲) الغيبه، شيخ طوسى.
(۳۳) الفتن والملاحم فى آخرالزمان، ابن كثير.
(۳۴) الفرقان فى تفسير القرآن.
(۳۵) فلسفه تاريخ.
(۳۶) فى ظلال القرآن.
(۳۷)
قيام و انقلاب مهدى.
(۳۸) الكافى.
(۳۹) كتاب مقدّس.
(۴۰) الكشّاف.
(۴۱) الكشّاف الموضوعى للقرآن‌الكريم.
(۴۲) كشف‌الأسرار
و عدّة‌الأبرار.
(۴۳) الكليّات.
(۴۴) لسان‌العرب.
(۴۵) ماركس
و ماركسيسم.
(۴۶) مجلّه اطلاعات سياسى
و اقتصادى.
(۴۷) مجمع‌البيان فى تفسير القرآن.
(۴۸) الملاحم
و الفتن، ابن طاووس.
(۴۹) الميزان فى تفسير القرآن.
(۵۰) نجات بخشى اديان.
(۵۱) نهج‌البلاغه.
(۵۲) نهج‌البيان.
(۵۳) هزاره‌گرايى.
دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «آخرالزمان»، شماره۱۰.
