• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نسم (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: نسم (مفردات نهج البلاغه (جلد ۲))
مقالات مرتبط: تغیر.


نَسْم (به فتح نون وسکون سین) از واژگان نهج البلاغه به معنای تحرک و تغير است.
نَسَمَه (به فتح نون، سین و میم) به معنای انسان است.
جمع آن به صورت نَسَم (به فتح نون و سین) و نَسَمات (به فتح نون و سین) آمده است.
این کلمه هفت بار در نهج‌ البلاغه آمده است.


نَسْم:
[۱] قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۳۲.    
[۲] طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۶، ص۱۷۵.    
(مثل عقل) تحرک و تغير است.
نَسَمَه (مثل طلبه) به معنای انسان است.
[۳] طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۶، ص۱۷۵.    

جمع آن به صورت نَسَم (مثل شرف) و نَسَمات (به فتح نون و سین) آمده است.
[۴] شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۵، ص۳۹۷.    


به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - خطبه ۳

امام علی (صلوات‌الله‌علیه) فرموده: «أَما وَ الَّذِي فَلَقَ الْحَبَّةَ، وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ، لَوْلاَ حُضورُ الْحاضِرِ ... لاََلقَيْتُ حَبْلَهَا عَلَى غَارِبِها...»
[۵] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۶، خطبه ۳.    
[۶] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۳۱، خطبه ۳.    
[۷] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۰، خطبه ۳.    
«قسم به خدایى كه دانه را شكافت و انسان را آفريد، اگر حضور بيعت كنندگان نبود، افسار شتر خلافت را به گردنش مى‌انداختم.»
[۸] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۱، خطبه ۳.    
[۹] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۰۴.    
(شرح‌های خطبه:
[۱۰] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۲۹.    
[۱۱] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱، ص۳۹۸.    
[۱۲] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۱۱.    
[۱۳] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۲۰۲.    
)

۲.۲ - خطبه ۲۲۱

حضرت درباره عباد الله الصالحین فرموده: «فِي مَقْعَد [مقام] اطَّلَعَ اللهُ عَلَيْهِمْ فيهِ، فَرَضِيَ سَعْيَهُمْ، وَ حَمِدَ مَقامَهُمْ، يَتَنَسَّمونَ بِدُعائِهِ رَوْحَ التَّجاوُزِ»
[۱۴] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۴۸، خطبه ۲۲۱.    
[۱۵] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۲۳۹، خطبه ۲۱۷.    
[۱۶] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۴۳، خطبه ۲۲۲.    
(مقامى كه خداوند به آن نظر رحمت انداخته آنها را مى‌نگرد، از سعى و كوشش آنان راضى و موقعيّتشان را مى‌ستايد. با دعا و نيايش به درگاه خداوند آرامش، عفو و گذشت مى‌طلبند، اينان گروگانان نيازمندى به فضل و كرم او و اسيران تواضع و فروتنى به عظمت و بزرگوارى او هستند.)
[۱۷] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۳۷، خطبه ۲۲۲.    
[۱۸] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۲۵.    
(شرح‌های خطبه:
[۱۹] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۳۶.    
[۲۰] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۸، ص۳۶۲.    
[۲۱] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۲۶۳.    
[۲۲] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۱۷۷.    
)
تنسّم از باب تفعل به معنى بویيدن آمده است.
روح به فتح اوّل به معنى نسيم است، يعنى با خواندن خدا نسيم مغفرت را استشمام مى‌كنند.

۲.۳ - خطبه ۱۲۴

حضرت علی (علیه‌السلام) درباره اهل شام فرموده: «إِنَّهُمْ لَنْ يَزولوا عَنْ مَواقِفِهمْ دُونَ طَعْن دِراك يَخْرُجُ مِنْهُ النَّسيمُ»
[۲۳] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۸۲، خطبه ۱۲۴.    
[۲۴] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۶، خطبه ۱۲۰.    
[۲۵] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۸۱، خطبه ۱۲۴.    
«يعنى آن‌ها از مواضع خود عقب نروند بدون نيزه زدن پى در پى كه از سوراخ و زخم آن‌ها نسيم از اين سو به آن سو رود.»
[۲۶] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۶۹، خطبه ۱۲۴.    
[۲۷] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۲۵.    
(شرح‌های خطبه:
[۲۸] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۲۹.    
[۲۹] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۵، ص۲۷۵.    
[۳۰] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۱۶۴.    
[۳۱] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۷.    
)
نسيم به معنای باد ملايم است. در لغت آمده: اوّل هر باد است قبل از شدت يافتن.
دراک به معنای پى‌ در پى است.

۲.۴ - خطبه ۱۱۰

حضرت درباره مرگ و مردم فرموده است:«بَلْ أَرْهَقَتْهُمْ بَالْفَوادِحِ.... وَ وَطِئَتْهُمْ بالْمَناسِمِ وَ أَعانَتْ عَلَيْهِمْ رَيْبَ الْمَنونِ»
[۳۲] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۵۶، خطبه ۱۱۰.    
[۳۳] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۲۱۸، خطبه ۱۰۹.    
[۳۴] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۶۶، خطبه ۱۰۹.    
«يعنى احاطه كرده آنها را با حوادث سنگين و پايمال كرده آن‌ها را با سمّ‌ها.»
[۳۵] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۴۵، خطبه ۱۱۱.    
[۳۶] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۴۸.    
(شرح‌های خطبه:
[۳۷] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۵۴.    
[۳۸] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۵، ص۴۰.    
[۳۹] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۲۳.    
[۴۰] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۲۲۷.    
)
«منسم» مثل مسجد ناخن شتر است. «مقدّم خفّ البعير او الخفّ»
اگر قوادح با قاف باشد جمع قادح به معنى كرم دندان و كرم زراعت است و اگر با «فاء» باشد چيزهاى سنگين است.
این کلمه هفت بار در نهج‌ البلاغه آمده است.
[۴۱] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۶، خطبه ۳.    
[۴۲] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون ص۵۴۸، خطبه ۲۲۱.    
[۴۳] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۸۲، خطبه ۱۲۴.    
[۴۴] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۵۶، خطبه ۱۱۰.    


۱. ↑ قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۳۲.    
۲. ↑ طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۶، ص۱۷۵.    
۳. ↑ طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۶، ص۱۷۵.    
۴. ↑ شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۵، ص۳۹۷.    
۵. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۶، خطبه ۳.    
۶. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۳۱، خطبه ۳.    
۷. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۰، خطبه ۳.    
۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۱، خطبه ۳.    
۹. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۰۴.    
۱۰. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۲۹.    
۱۱. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱، ص۳۹۸.    
۱۲. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۱۱.    
۱۳. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۲۰۲.    
۱۴. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۴۸، خطبه ۲۲۱.    
۱۵. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۲۳۹، خطبه ۲۱۷.    
۱۶. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۴۳، خطبه ۲۲۲.    
۱۷. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۳۷، خطبه ۲۲۲.    
۱۸. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۲۵.    
۱۹. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۳۶.    
۲۰. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۸، ص۳۶۲.    
۲۱. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۲۶۳.    
۲۲. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۱۷۷.    
۲۳. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۸۲، خطبه ۱۲۴.    
۲۴. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۶، خطبه ۱۲۰.    
۲۵. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۸۱، خطبه ۱۲۴.    
۲۶. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۶۹، خطبه ۱۲۴.    
۲۷. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۲۵.    
۲۸. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۲۹.    
۲۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۵، ص۲۷۵.    
۳۰. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۱۶۴.    
۳۱. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۷.    
۳۲. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۵۶، خطبه ۱۱۰.    
۳۳. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۲۱۸، خطبه ۱۰۹.    
۳۴. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۶۶، خطبه ۱۰۹.    
۳۵. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۴۵، خطبه ۱۱۱.    
۳۶. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۴۸.    
۳۷. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۵۴.    
۳۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۵، ص۴۰.    
۳۹. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۲۳.    
۴۰. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۲۲۷.    
۴۱. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۶، خطبه ۳.    
۴۲. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون ص۵۴۸، خطبه ۲۲۱.    
۴۳. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۸۲، خطبه ۱۲۴.    
۴۴. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۵۶، خطبه ۱۱۰.    


• قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «نسم»، ج۲، ص۱۰۳۲.    


رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 110 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 124 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 221 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 3 نهج البلاغه
جعبه ابزار