نَسَب (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَسَب (به فتح نون و سین) از
واژگان قرآن کریم به معنای نسبت اشتراکی از طرف یکی از والدین است. نسب اشتراکی است از طرف یکی از والدین، نسب طولی مثل اشتراک از حیث پدران و فرزندان و نسب عرضی مانند نسبی که میان عمو زادگان و برادرزادگان است.
نَسَب (وَ هُوَ الَّذِی خَلَقَ مِنَ الْماءِ بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَباً وَ صِهْراً) (او كسى است كه از آب، انسانى را آفريد؛ سپس او را داراى نسب و سبب قرار داد).
نسب و نسبت، اشتراکی است از طرف یکی از والدین نسب طولی مثل اشتراک از حیث پدران و فرزندان و نسب عرضی مانند نسبی که میان عمو زادگان و برادرزادگان است.
در
مجمع البیان گفته نسب راجع به ولادت نزدیک است
در
قاموس گوید: «النَّسَبُ و النِّسْبَةُ: القرابة»
مراد از نسب در آیه
مرد و از صهر
زن است چنانکه در «صهر» گذشت
یعنی: خدا اوست که از آب بشر آفرید و او را دو قسم صاحب نسب (مذکّر و صاحب اختلاط (مؤنّث) قرار داد.
(وَ جَعَلُوا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الْجِنَّةِ نَسَباً) (میان
خدا و
جنّ نسبت و قرابتی قرار دادند) در «بنت» مشروحا گفته‌ایم که ظاهرا مراد آنست
مشرکان، جنّ را پسران خدا می‌دانستند.
(فَاِذا نُفِخَ فِی الصُّورِ فَلا اَنْسابَ بَیْنَهُمْ یَوْمَئِذٍ وَ لا یَتَساءَلُونَ) (چون
نفخ صور شود در آن روز قرابت‌ها میان مردم نیست و از هم سؤال نمی‌کنند).
ناگفته نماند:
روز قیامت همه مردمان در عرض هم از خاک خواهند روئید لذا در خلقت قیامت نسب و قرابتی وجود ندارد من و پدر من هر دو در عرض هم از خاک روئیده‌ایم دیگر پدر و پسر معنی ندارد ولی چنانکه در «قیامت» بررسی کرده‌ایم روز قیامت مردم یکدیگر را خواهند شناخت.
آیه در مرتبه دوّم مفید آنست که یاری و همکاری‌های نسبی که در
دنیا میان مردم حکم‌فرماست در
آخرت وجود ندارد و حساب همه روی عمل خویش است و طوری حساب نسب در آخرت بی‌فائده است که درباره آن از یکدیگر سؤالی نمی‌کنند ظاهرا تقدیر آیه «وَ لا یَتَساءَلُونَ عَنِ الْاَنْسَابِ» است.
در بسیاری از روایات
اهل سنت هست که
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرموده:
«کُلُّ حَسَبٍ وَ نَسَبٍ مُنْقَطِعٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ اِلَّا حَسَبِی وَ نَسَبِی».
در مجمع آن را به لفظ «قال النّبیُّ» نقل کرده است
به‌نظر نگارنده آیه شریفه از تخصیص ابا دارد شاید مراد از روایت نسبت عملی و
ایمان است که ابدی است
المیزان آن را چنین توجیه کرده که: شاید از آثار نسب آن جناب آنست که ذرّیّه‌اش موفّق به
عمل صالح می‌شوند که در آخرت به حال آنها نافع باشد.
اگر این را قبول کنیم باید گفت: باز با امثال جعفر کذّاب‌ها تخصیص یافته است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «نسب»، ج۷، ص۵۱.
