• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نزول تدریجی قرآن (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



قرآن کریم دارای دو نزول دفعی و تدریجی است. در این مقاله آیات مرتبط با نزول تدریجی قرآن معرفی می‌شوند.



نزول قرآن به صورت تدريج و در فواصل زمانى مختلف:
۱. وَ إِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى‌ عَبْدِنا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا شُهَداءَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ.
۲. قُلْ مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى‌ قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ وَ هُدىً وَ بُشْرى‌ لِلْمُؤْمِنِينَ.
۳. ما نَنْسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنْسِها نَأْتِ بِخَيْرٍ مِنْها أَوْ مِثْلِها أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ. تبديل و نسخ آیات قرآن و تغيير آن به وسيله آيات‌ديگر، از نزول تدريجى قرآن حكايت مى‌كند.
۴. ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ نَزَّلَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ وَ إِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِي الْكِتابِ لَفِي شِقاقٍ بَعِيدٍ.
۵. نَزَّلَ عَلَيْكَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ وَ أَنْزَلَ التَّوْراةَ وَ الْإِنْجِيلَ.
۶. يا أَيُّهَا الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ آمِنُوا بِما نَزَّلْنا مُصَدِّقاً لِما مَعَكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَطْمِسَ وُجُوهاً فَنَرُدَّها عَلى‌ أَدْبارِها أَوْ نَلْعَنَهُمْ كَما لَعَنَّا أَصْحابَ السَّبْتِ وَ كانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولًا.
۷. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ الْكِتابِ الَّذِي نَزَّلَ عَلى‌ رَسُولِهِ وَ الْكِتابِ الَّذِي أَنْزَلَ مِنْ قَبْلُ وَ مَنْ يَكْفُرْ بِاللَّهِ وَ مَلائِكَتِهِ وَ كُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالًا بَعِيداً.
۸. يَسْئَلُكَ أَهْلُ الْكِتابِ أَنْ تُنَزِّلَ عَلَيْهِمْ كِتاباً مِنَ السَّماءِ فَقَدْ سَأَلُوا مُوسى‌ أَكْبَرَ مِنْ ذلِكَ فَقالُوا أَرِنَا اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ ثُمَّ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُمُ الْبَيِّناتُ فَعَفَوْنا عَنْ ذلِكَ وَ آتَيْنا مُوسى‌ سُلْطاناً مُبِيناً.
۹. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْياءَ إِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ وَ إِنْ تَسْئَلُوا عَنْها حِينَ يُنَزَّلُ الْقُرْآنُ تُبْدَ لَكُمْ عَفَا اللَّهُ عَنْها وَ اللَّهُ غَفُورٌ حَلِيمٌ.
۱۰. أَ فَغَيْرَ اللَّهِ أَبْتَغِي حَكَماً وَ هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ إِلَيْكُمُ الْكِتابَ مُفَصَّلًا وَ الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ يَعْلَمُونَ أَنَّهُ مُنَزَّلٌ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ فَلا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ.
۱۱. إِنَّ وَلِيِّيَ اللَّهُ الَّذِي نَزَّلَ الْكِتابَ وَ هُوَ يَتَوَلَّى الصَّالِحِينَ.
۱۲. وَ إِذا لَمْ تَأْتِهِمْ بِآيَةٍ قالُوا لَوْ لا اجْتَبَيْتَها قُلْ إِنَّما أَتَّبِعُ ما يُوحى‌ إِلَيَّ مِنْ رَبِّي هذا بَصائِرُ مِنْ رَبِّكُمْ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ. برخى مفسّران گفته‌اند: مقصود از «و اذا لم‌تأتهم بآية» تأخير در نزول و وحى قرآن است.
۱۳. وَ قالُوا يا أَيُّهَا الَّذِي نُزِّلَ عَلَيْهِ الذِّكْرُ إِنَّكَ لَمَجْنُونٌ.
۱۴. إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ.
۱۵. بِالْبَيِّناتِ وَ الزُّبُرِ وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ.
۱۶. وَ يَوْمَ نَبْعَثُ فِي كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيداً عَلَيْهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ جِئْنا بِكَ شَهِيداً عَلى‌ هؤُلاءِ وَ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ تِبْياناً لِكُلِّ شَيْ‌ءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً وَ بُشْرى‌ لِلْمُسْلِمِينَ.
۱۷. قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ هُدىً وَ بُشْرى‌ لِلْمُسْلِمِينَ.
۱۸. وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ لا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَساراً.
۱۹. أَوْ يَكُونَ لَكَ بَيْتٌ مِنْ زُخْرُفٍ أَوْ تَرْقى‌ فِي السَّماءِ وَ لَنْ نُؤْمِنَ لِرُقِيِّكَ حَتَّى تُنَزِّلَ عَلَيْنا كِتاباً نَقْرَؤُهُ قُلْ سُبْحانَ رَبِّي هَلْ كُنْتُ إِلَّا بَشَراً رَسُولًا.
۲۰. وَ قُرْآناً فَرَقْناهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلى‌ مُكْثٍ وَ نَزَّلْناهُ تَنْزِيلًا.
۲۱. ما أَنْزَلْنا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقى‌ تَنْزِيلًا مِمَّنْ خَلَقَ الْأَرْضَ وَ السَّماواتِ الْعُلى‌.
۲۲. تَبارَكَ الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلى‌ عَبْدِهِ لِيَكُونَ لِلْعالَمِينَ نَذِيراً.
۲۳. وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً كَذلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَكَ وَ رَتَّلْناهُ تَرْتِيلًا.
۲۴. وَ إِنَّهُ لَتَنْزِيلُ رَبِّ الْعالَمِينَ.
۲۵. وَ لَوْ نَزَّلْناهُ عَلى‌ بَعْضِ الْأَعْجَمِينَ.
۲۶. تَنْزِيلُ الْكِتابِ لا رَيْبَ فِيهِ مِنْ رَبِّ الْعالَمِينَ.
۲۷. تَنْزِيلَ الْعَزِيزِ الرَّحِيمِ.
۲۸. تَنْزِيلُ الْكِتابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ.
۲۹. اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِيَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِينُ جُلُودُهُمْ وَ قُلُوبُهُمْ إِلى‌ ذِكْرِ اللَّهِ ذلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدِي بِهِ مَنْ يَشاءُ وَ مَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ هادٍ.
۳۰. تَنْزِيلُ الْكِتابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ.
۳۱. تَنْزِيلٌ مِنَ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ.
۳۲. لا يَأْتِيهِ الْباطِلُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِيلٌ مِنْ حَكِيمٍ حَمِيدٍ.
۳۳. قالُوا لَوْ لا نُزِّلَ هذَا الْقُرْآنُ عَلى‌ رَجُلٍ مِنَ الْقَرْيَتَيْنِ عَظِيمٍ.
۳۴. تَنْزِيلُ الْكِتابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ.
۳۵. وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ آمَنُوا بِما نُزِّلَ عَلى‌ مُحَمَّدٍ وَ هُوَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ كَفَّرَ عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ وَ أَصْلَحَ بالَهُمْ.
۳۶. ذلِكَ بِأَنَّهُمْ قالُوا لِلَّذِينَ كَرِهُوا ما نَزَّلَ اللَّهُ سَنُطِيعُكُمْ فِي بَعْضِ الْأَمْرِ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ إِسْرارَهُمْ.
۳۷. إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ.
۳۸. تَنْزِيلٌ مِنْ رَبِّ الْعالَمِينَ.
۳۹. ما وَدَّعَكَ رَبُّكَ وَ ما قَلى‌. در شأن نزول آمده است كه وحی مدتى (كه داراى اقوال مختلفى است ۱۲ روز، ۱۵ روز و ۴۰ روز) بر پيامبر قطع شده بود، كه مشرکین مکه مى‌گفتند: پروردگار محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، او را رها كرد و مبغوض داشت و اگر او از طرف خدا بود هر آينه پى‌درپى به او وحى مى‌شد كه اين سوره شريفه نازل شد. از اين شأن نزول استفاده مى‌شود كه نزول قرآن تدريجى و در فواصل زمانى بوده است‌


پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله مأمور اعلان نقش نداشتن خود، در نزول تدريجى آيات قرآن:
وَ إِذا لَمْ تَأْتِهِمْ بِآيَةٍ قالُوا لَوْ لا اجْتَبَيْتَها قُلْ إِنَّما أَتَّبِعُ ما يُوحى‌ إِلَيَّ مِنْ رَبِّي هذا بَصائِرُ مِنْ رَبِّكُمْ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ.


نزول تدريجى قرآن و تأخير در وحى آن مورد اعتراض و بهانه‌جوييهاى برخى منكران آن:
۱. وَ إِذا لَمْ تَأْتِهِمْ بِآيَةٍ قالُوا لَوْ لا اجْتَبَيْتَها قُلْ إِنَّما أَتَّبِعُ ما يُوحى‌ إِلَيَّ مِنْ رَبِّي هذا بَصائِرُ مِنْ رَبِّكُمْ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ.
۲. وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً كَذلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَكَ وَ رَتَّلْناهُ تَرْتِيلًا.




۴.۱ - روش ترتبیتی و ارشاد

نزول و بيان تدريجى، از روشهای تربیتی و ارشاد مردم:
۱. وَ إِذا تُتْلى‌ عَلَيْهِمْ آياتُنا بَيِّناتٍ قالَ الَّذِينَ لا يَرْجُونَ لِقاءَنَا ائْتِ بِقُرْآنٍ غَيْرِ هذا أَوْ بَدِّلْهُ قُلْ ما يَكُونُ لِي أَنْ أُبَدِّلَهُ مِنْ تِلْقاءِ نَفْسِي إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى‌ إِلَيَّ إِنِّي أَخافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ.
۲. وَ إِذا بَدَّلْنا آيَةً مَكانَ آيَةٍ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما يُنَزِّلُ قالُوا إِنَّما أَنْتَ مُفْتَرٍ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْلَمُونَ.
۳. وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً كَذلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَكَ وَ رَتَّلْناهُ تَرْتِيلًا.
۴. وَ إِنَّهُ لَتَنْزِيلُ رَبِّ الْعالَمِينَ.
۵. تَنْزِيلٌ مِنْ رَبِّ الْعالَمِينَ.
۶. هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلى‌ عَبْدِهِ آياتٍ بَيِّناتٍ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ إِنَّ اللَّهَ بِكُمْ لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ.
۷. تَنْزِيلٌ مِنْ رَبِّ الْعالَمِينَ.

۴.۲ - تفکر در آیات

قرائت قرآن بر مردم، همراه با تأنّى و درنگ فلسفه نزول تدريجى آن:
وَ قُرْآناً فَرَقْناهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلى‌ مُكْثٍ وَ نَزَّلْناهُ تَنْزِيلًا. «فرقناه» يعنى قرآن را به تدريج -نه يكجا- نازل كرديم.

۴.۳ - تثبیت قلب پیامبر

تثبيت قلب پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و راه نيافتن تزلزل در آن، با نزول تدريجى قرآن:
وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً كَذلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَكَ وَ رَتَّلْناهُ تَرْتِيلًا.


۱. بقره/سوره۲، آیه۲۳.    
۲. بقره/سوره۲، آیه۹۷.    
۳. بقره/سوره۲، آیه۱۰۶.    
۴. بقره/سوره۲، آیه۱۷۶.    
۵. آل‌عمران/سوره۳، آیه۳.    
۶. نساء/سوره۴، آیه۴۷.    
۷. نساء/سوره۴، آیه۱۳۶.    
۸. نساء/سوره۴، آیه۱۵۳.    
۹. مائده/سوره۵، آیه۱۰۱.    
۱۰. انعام/سوره۶، آیه۱۱۴.    
۱۱. اعراف/سوره۷، آیه۱۹۶.    
۱۲. اعراف/سوره۷، آیه۲۰۳.    
۱۳. آلوسی، شهاب الدین، روح المعانی، ج ۵، ص ۱۳۹.    
۱۴. حجر/سوره۱۵، آیه۶.    
۱۵. حجر/سوره۱۵، آیه۹.    
۱۶. نحل/سوره۱۶، آیه۴۴.    
۱۷. نحل/سوره۱۶، آیه۸۹.    
۱۸. نحل/سوره۱۶، آیه۱۰۲.    
۱۹. اسراء/سوره۱۷، آیه۸۲.    
۲۰. اسراء/سوره۱۷، آیه۹۳.    
۲۱. اسراء/سوره۱۷، آیه۱۰۶.    
۲۲. طه/سوره۲۰، آیه۲.    
۲۳. طه/سوره۲۰، آیه۴.    
۲۴. فرقان/سوره۲۵، آیه۱.    
۲۵. فرقان/سوره۲۵، آیه۳۲.    
۲۶. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۹۲.    
۲۷. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۹۸.    
۲۸. سجده/سوره۳۲، آیه۲.    
۲۹. یس/سوره۳۶، آیه۵.    
۳۰. زمر/سوره۳۹، آیه۱.    
۳۱. زمر/سوره۳۹، آیه۲۳.    
۳۲. غافر/سوره۴۰، آیه۲.    
۳۳. فصّلت/سوره۴۱، آیه۲.    
۳۴. فصّلت/سوره۴۱، آیه۴۲.    
۳۵. زخرف/سوره۴۳، آیه۳۱.    
۳۶. جاثیه/سوره۴۵، آیه۲.    
۳۷. احقاف/سوره۴۶، آیه۲.    
۳۸. محمّد/سوره۴۷، آیه۲.    
۳۹. محمّد/سوره۴۷، آیه۲۶.    
۴۰. واقعه/سوره۵۶، آیه۷۷.    
۴۱. واقعه/سوره۵۶، آیه۸۰.    
۴۲. حاقّه/سوره۶۹، آیه۴۳.    
۴۳. ضحی/سوره۹۳، آیه۳.    
۴۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۰، ص ۷۶۴.    
۴۵. بغوی، عبدالله بن احمد، معالم التنزیل، ج ۶، ص ۱۰۲۲.    
۴۶. اعراف/سوره۷، آیه۲۰۳.    
۴۷. اعراف/سوره۷، آیه۲۰۳.    
۴۸. فرقان/سوره۲۵، آیه۳۲.    
۴۹. یونس/سوره۱۰، آیه۱۵.    
۵۰. نحل/سوره۱۶، آیه۱۰۱.    
۵۱. فرقان/سوره۲۵، آیه۳۲.    
۵۲. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۹۲.    
۵۳. واقعه/سوره۵۶، آیه۸۰.    
۵۴. حدید/سوره۵۷، آیه۹.    
۵۵. حاقّه/سوره۶۹، آیه۴۳.    
۵۶. اسراء/سوره۱۷، آیه۱۰۶.    
۵۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۶، ص ۶۸۷.    
۵۸. فرقان/سوره۲۵، آیه۳۲.    



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۳، ص۲۰۱، برگرفته از مقاله «نزول تدریجی قرآن».    


رده‌های این صفحه : موضوعات قرآنی | نزول قرآن




جعبه ابزار