نزهة الناظر و تنبیه الخاطر (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«نزهة الناظر و تنبیه الخاطر»، تالیف حسین بن محمد بن حسن بن
نصر حلوانی، به
زبان عربی است و توسط سید محمد باقر موحد ابطحی مورد تحقیق قرار گرفته است.
این کتاب حاوی مجموعه‌ای از سخنان حکمت آمیز
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و
ائمه معصومین علیه‌السّلام در موضوعات گوناگون است.
کتاب، مشتمل بر یک مقدمه، سیزده فصل و یک خاتمه است. نویسنده، به جهت اینکه کتاب از اختصار خارج نشود، اسناد
روایات را حذف کرده است.
اگر چه هدف نویسنده گردآوری روایات ائمه علیه‌السّلام بوده است، اما به تعبیر وی کلام رسول الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم اصل و کلام ائمه علیه‌السّلام فرع بوده و آن حضرت شهر
علم و ائمه علیه‌السّلام ابواب آن هستند، لذا بیش از صد حدیث از سخنان درربار پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را بر سخنان آن بزرگواران مقدم نموده است.
در ادامه، کلمات ائمه علیه‌السّلام ، به ترتیب، در بخش‌های مجزا ذکر شده است. بیشترین تعداد احادیث به
امام علی علیه‌السّلام با ۶۷ و
امام صادق علیه‌السّلام با ۷۱
حدیث اختصاص دارد. روایات نقل شده از سایر ائمه علیه‌السّلام در حدود ۳۰ حدیث است. از حضرت حجت عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف تنها یک روایت مفصل ذکر شده است. این روایت را
شیخ صدوق در «
کمال الدین» به سه طریق که دو طریق آن به
ابو نعیم انصاری زیدی و طریق سوم به
ابو جعفر محمد بن علی منقذی حسینی ختم می‌شود، نقل کرده است.
۱. قال رسول الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم : لیس بمؤمن من بات شبعان ریان و جاره جائع ظمآن.
۲. قال علی علیه‌السّلام : اکثر مصارع العقول تحت بروق الاطماع.
۳. قال الحسن علیه‌السّلام :
النعمة محنة فان شکرت کانت کنزا و ان کفرت صارت نقمة.
۴. قال الحسین علیه‌السّلام : لولا ثلاثة ما وضع ابن آدم راسه لشی ء الفقر و المرض و الموت.
۵. قال السجاد علیه‌السّلام : اعظم الناس خطرا من لم یر الدنیا خطرا لنفسه.
۶. قال الباقر علیه‌السّلام : معالجة الموجود افضل من انتظار المفقود.
۷. قال الصادق علیه‌السّلام : اطلبوا العلم و لو بخوض اللجج و شق المهج.
۸. قال الکاظم علیه‌السّلام : من تکلف ما لیس من عمله ضاع عمله و خاب امله.
۹. قال الرضا علیه‌السّلام : الناس ضربان بالغ لا یکتفی و طالب لا یجد.
۱۰. قال الجواد علیه‌السّلام : القصد الی الله تعالی بالقلوب ابلغ من اتعاب الجوارح بالاعمال.
۱۱. قال الهادی علیه‌السّلام : من لم یحسن ان یمنع لم یحسن ان یعطی.
۱۲. قال العسکری علیه‌السّلام : اولی الناس بالمحبة من املوه.
۱۳. قال الحجة علیه‌السّلام : کان
علی بن الحسین، زین العابدین علیه‌السّلام ، یقول فی سجوده فی هذا الموضع- و اشار بیده الی الحجر تحت المیزاب-: «عبیدک بفنائک، فقیرک بفنائک، مسکینک بفنائک (سائلک بفنائک) ، یسالک ما لا یقدر علیه غیرک».
محقق کتاب، در پاورقی، اختلاف نسخ، منابع روایات و اختلاف عبارات و نیز توضیح برخی لغات را ذکر کرده است. وی، نسخ مورد استفاده در تصحیح کتاب را به رمز ذکر کرده، اما هیچ توضیحی درباره این رموز نداده است.
نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
