نزهة الجلیس و منیة الادیب الانیس (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«نزهة الجلیس و منیة الادیب الانیس» تالیف
سید عباس مکی حسینی موسوی مجموعه‌ای است از نکته‌های مختلف تاریخی، تفسیری، ادبی، لطایف و ظرایف، شعر، شرح حال علما و پادشاهان و... که به شکل
کشکول جمع آوری شده است. مؤلف، کتاب را به عنوان هدیه و تحفه‌ای به
فقیه زمان خود
عبدالله بن احمد الخزندار به پاس ارج نهادن به الطاف او تقدیم نموده است.
کتاب با مقدمه‌ای تحقیقی به قلم سید محمد مهدی خرسان آغاز شده است که در آن زندگی و آثار مؤلف را بررسی کرده است. متن کتاب در دو جزء تدوین شده است. هر یک از اجزای کتاب دو دسته مطالب را شامل که بخشی با عنوان «فائده، لطیفه، حکایت و...» مطالبی با موضوعات مختلف را شامل می‌شود و بخشی با عنوان «تراجم» به شرح حال علما و پادشاهان اختصاص دارد.
نویسنده، کتاب خود را با بیان مسائل توحیدی و عقاید
شیعه آغاز کرده است؛ از این رو در ابتدای کتاب خود به شرح و بیان معانی (بسم الله الرحمن الرحیم)
و وجوه ادبی آن و سپس به ذکر معنی و ثواب
صلوات بر حضرت رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم پرداخته که به همین مناسبت، معنی (آل) پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را نیز بیان می‌کند. سید عباس مکی در بخش دیگری از کتاب به این نکته مهم اشاره می‌نماید که
مبدا تاریخ هجری در نزد
مسلمانان ، روز وارد شدن
پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و‌آله‌وسلّم به
مدینه منوره است. بیان
تاریخ کوفه ، نکته دیگری است که نویسنده به آن پرداخته است: «
کوفه از شهرهای بزرگ است که بین آن و شهر
نجف شش
فرسنگ فاصله است که بعد از دو سال از تاسیس شهر
بصره بنا گردید. آنچه که از متون تاریخی برمی آید این است که
حضرت ادریس علیه‌السّلام در این
شهر به
خیاطی مشغول بود. و
حضرت ابراهیم خلیل علیه‌السّلام از این شهر برای
جنگ با قوم (
عمالقه ) خارج شدند. در این شهر محل ساخت
کشتی حضرت نوح علیه‌السّلام و تنوری که از آن به عنوان نشانه
عذاب الهی آب جوشید قرار دارد.» ذکر افراد نامداری است که به دار آویخته شده‌اند بخش دیگری از مطالب کتاب را تشکیل می‌دهد که به صورت فهرست وار آنها را برمی شمارد. از آن جمله است:
۱-
عقبة بن ابی معیط اولین کسی است که در
اسلام و به دستور حضرت رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به دار آویخته شد.
۲-
خبیب بن عدی و
ابن الدثنة انصاری .
۳-
عقبة بن جشم بن هلال النمری که به دستور
خالد بن ولید به دار آویخته شد.
۴-
هانی بن عروه مرادی.
۵-
مسلم بن عقیل بن ابی طالب ، به دستور
عبیدالله بن زیاد به دار آویخته شد.
۶-
عبدالله بن الزبیر که به دستور
حجاج و به صورت وارونه در شهر
مکه به دار آویخته شد.
۷-
یزید بن المهلب بن ابی صفره که به دستور
عبدالملک بن مروان و بر روی پل
بابل به دار آویخته شد.
۸-
زید بن علی بن الحسین علیه‌السّلام و فرزند او یحیی، که به دستور
خالد بن عبدالله القسری به دار آویخته شدند.
۹-
جعفر بن یحیی برمکی که به دستور
هارون به دار آویخته شد و سپس او را تکه تکه کرده و سوزانید.
مولف در بخش دیگری از کتاب در توصیف شهر
طوس اینگونه می‌نویسد: «از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین شهرهای
خراسان است که در بسیاری از کتابهای تاریخی، راجع به آن سخن به میان آمده است. این شهر، نزدیک
نیشابور می‌باشد و دارای روستاهای سرسبز فراوان و کاخهای چشم نواز است. وفور نعمت در بازارهای این شهر فراوان است چراکه این منطقه دارای رودهای پرآب و بزرگ است که این سرزمین را آبیاری می‌کند. همچنین
معدن فیروزه در برخی از کوه‌های آن وجود دارد. از این منطقه، دیگها و شمشیرهای خراسانی به سایر بلاد فرستاده می‌شود. در این شهر مرقد مطهر
حضرت علی بن موسی الرضا علیه‌السّلام و قبر
هارون الرشید است. زادگاه حکیم
فردوسی ، مصنف شاهنامه و
خواجه نصیرالدین طوسی نیز در این شهر است.»
فهرست هر یک از مجلدات کتاب در انتهای آن آمده است. کتاب فاقد پاورقی است.
نرم افزار تراث ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
