نجیب‌الله توروایان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
توروایانا، نجیب الله، نویسنده، شاعر و دولتمرد افغانی بود.
نجیب الله، متخلص به توروایانا، در ۱۲۸۱ ش /۱۳۲۰ در
جلال آباد به
دنیا آمد. وی از نوادگان امیر دوست محمدخان، بنیانگذار سلسلة شاهان و امیرانِ محمدزائی در
افغانستان ، بود. پدرش، محمدیونس، در روزگار امیرحبیب الله، پادشاه افغانستان، سرهنگ بود و در عهد سلطنت امیرامان الله، ریاست شهرداری
کابل را بر عهده داشت. مادرش، هاجره، ملقب به اُخت السّراج، دختر امیرعبدالرحمان خان و خواهر امیرحبیب الله خان بود.
نجیب الله تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدرسة امانیّة (لیسة امانی) کابل به پایان رساند. سپس، برای ادامة تحصیل به
انگلستان رفت و در رشته
حقوق و
علوم سیاسی دکتری گرفت و به میهن بازگشت. مدتی به تدریس در دانشگاهِ کابل و خدمت در وزارتِ امورخارجه پرداخت. چندی نیز وزیرِ معارف (
آموزش و پرورش) افغانستان بود. در همان دوره به
تهران آمد (۲۲ آذر ۱۳۲۷) و از مؤسسات
آموزش و علمی
دیدار کرد.
علی اصغر حکمت در سفر به افغانستان (۱۳۲۶ ش) با نجیب الله خان در وزارتِ معارف ملاقات داشته و در سفرنامه اش
از او به نیکی یاد کرده است.
توروایانا از شاعران و نویسندگانِ خوش قریحه، خوش بیان، لطیفه گو، پُرکار و بااستعداد بود.
برخی از آثارش در مطبوعاتِ
ایران چاپ شده است، از جمله مثنوی «شام هری» با تصویری از توروایانا در مجلة یغما
و غزل «افسانة عشّاق» در همان مجله.
این غزل در حضور توروایانا در انجمنِ ادبیِ فرهنگستان ایران خوانده شده است.
آثار توروایانا بیانگرِ علاقة او به تاریخ و افتخارات باستانیِ میهنش است.
توروایانا پس از پایان خدمتش در وزارت معارف، سفیرِ
افغانستان در چند کشور خارجی، از جمله
هندوستان و ایالات متحدة
امریکا ، شد. هم زمان با سفارتِ توروایانا در
هند ،
علی اصغر حکمت هم سفیر
ایران در
هند بود. حکمت، که با توروایانا دوستی صمیمانه داشت، وی را مردی بسیار متین و مهربان و ادیب و شعردانی خوش صحبت معرفی کرده و کثرت اطلاعات او را راجع به هندوستان و علمای قدیم و جدیدِ
هند و اوضاع سیاسی آن‌جا ستوده است.
ضیافتِ باشکوهی که حکمت به مناسبت پایان سفارت توروایانا در هند، برپا داشته بود،
نشانة احترام او به شخصیت علمی و فرهنگی توروایاناست.
توروایانا، افزون بر
فارسی و
پشتو ،
انگلیسی و
فرانسه و
عربی و
ترکی نیز می‌دانست.
وی در ۱۳۴۴ ش در
نیوجرسی درگذشت.
توروایانا را در داستان کوتاه نویسی از پیشگامان و نویسندگانِ پُرکار شمرده اند. داستانهای اوشاس، مرگِ محمود، پسر رویگر،
قبه خضرا و
هیرمند ، با چند داستان دیگر، در مجموعه ای به نامِ اوشاس در ۱۳۶۶ ش در
کابل چاپ شده است. آثار توروایانا را از نظرِ فنی برتر از آثار معاصرانش دانسته اند. وی از نمایندگان
رمانتیسیسم تاریخی در داستان نویسی معاصر افغانستان محسوب می‌شود.
از دیگر آثار اوست: آریانا یا افغانستان (کابل ۱۳۲۴ ش)، سْترابون و آریانا (کابل ۱۳۲۴ ش)،
مبارزه ما در راه آزادی (کابل ۱۳۳۰ ش).
(۱) علاوه بر اطلاعات شخصی مؤلف.
(۲) علی اصغر حکمت ، ره آورد حکمت : شرح مسافرتها و سفرنامه های میرزاعلی اصغرخان حکمت شیرازی ، چاپ محمد دبیرسیاقی ، تهران ۱۳۷۹ ش.
(۳) مهدی فرخ ، کرسی نشینان کابل ، چاپ محمدآصف فکرت ، تهران ۱۳۷۰ ش.
(۴) یغما ، سال ۱، ش ۹ (آذر ۱۳۲۷)، ش ۱۰ (دی ۱۳۲۷).
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «توروایانا»، شماره۲۳.
