ابن‌خباز ابوعبدالله نجم‌الدین محمد بن ابی‌بکر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ خَبّاز، ابوعبدالله نجم‌الدین محمد بن ابی بکر (
ربیع‌الاول ۵۵۷ -
ذیحجه ۶۳۱/ فوریه ۱۱۶۲- اوت ۱۲۳۴)،
ادیب و
فقیه شافعی است.
وی در
موصل به
دنیا آمد
و ظاهراً در همین شهر به تحصیل پرداخت.
فقه شافعی را آموخت.
سپس راهی حلب شد و به فقیه بهاءالدین ابن شداد (ه م) پیوست و همواره در سفر و
حضر ملازم وی بود،
به گونه‌ای که وقتی ابن شداد آهنگ
مصر کرد، ابن خباز نیز در معیت وی عازم آن دیار شد و مدتی در آن‌جا ماند. ظاهراً در همین مدت کوتاه، گروهی نزد وی فقه آموختند.
ابن قاضی شهبه
گوید در همین زمان بود که ابن خباز دو کتاب
شرح الفیه و
شرح الجزولیة را نگاشت. سپس به حلب بازگشت
و در مدرسه سیفیه به تدریس پرداخت.
ابن خلکان که در
ذیقعده ۶۲۶ برای تحصیل به
حلب آمده بود، بعد از مرگ استادش شیخ جمال‌الدین ابوبکر ماهانی در
شوال ۶۲۷/ اوت ۱۲۳۰ نزد ابن خباز شتافت و از ابتدای کتاب الوجیز
غزالی تا باب
اقرار را نزد او خواند.
سبکی یک بار در
طبقات الشافعیة الکبری به نام او اشاره کرده و بار دیگر در
الطبقات الوسطی از قول ذهبی، شرح حال مختصری از او آورده است.
ذهبی او را
مردی زیرک، مهربان و فروتن معرفی کرده، آگاهی او را در فقه شافعی می‌ستاید.
ابوشامه
نیز همین‌اوصاف را درباره وی آورده است.
وی سرانجام در شهر
حلب درگذشت و یک روز بعد از
وفات به
خاک سپرده شد.
شاگردش
ابن خلکان نیز در مراسم
نماز و
دفن وی حضور داشت.
دو کتاب به ابن خباز نسبت داده شده است:
۱.
شرح الفیة ابن معطی ۲.
شرح الجزولیة.
منابع از منذری (د ۶۵۶ق/ ۱۲۵۸م) تا اسنوی (۷۷۲ق/ ۱۳۷۰م) در مورد
دانش او در
ادب عربی و نیز آثار وی سکوت کرده‌اند و حتی ابن خلکان که خود
شاگرد او بوده، سخنی از آثار او نگفته است، اما از اسنوی به بعد آثاری در
نحو به وی نسبت داده می‌شود. احتمالاً این امر ناشی از خلطی است که میان ابن خباز شمس‌الدین ابوالعباس (ه م) صاحب [[
شرح الفیة]] و شرح الجزولیة با ابن خباز مورد بحث ما رخ داده است.
(۱) ابن خلکان، وفیات الاعیان و أنباء أبناء الزمان.
(۲) ابوبکر ابن قاضی شهبه، طبقات النحاة و اللغویین، به کوشش محسن غیاض، نجف مطبعة النعمان.
(۳) ابوبکر ابن قاضی شهبه، طبقات الشافعیة، به کوشش حافظ عبدالعلیم خان، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۹ق/ ۱۹۷۹م.
(۴) عبدالرحمان ابوشامه، تراجم رجال القرنین، به کوشش محمد زاهد الکوثری، قاهره، ۱۳۶۶ق/ ۱۹۴۷م.
(۵) عبدالرحیم اسنوی، طبقات الشافعیة، به کوشش عبدالله الجبوری، بغداد، ۱۳۹۰ق.
(۶) بغدادی، هدیة.
(۷) محمد ذهبی، تاریخ الاسلام، به کوشش بشار عواد معروف و دیگران، بیروت، ۱۴۰۸ق/ ۱۹۸۸م.
(۸) عبدالوهاب سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، به کوشش عبدالفتاح محمد حلو و محمود محمد طناحی، قاهره، ۱۹۶۹م.
(۹) عبدالوهاب سبکی، الطبقات الوسطی، خطی.
(۱۰) عبدالعظیم منذری، التکملة لوفیات النقلة، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴م.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوعبدالله ابن‌خباز»، ج۳، ص۱۱۳۹.
