میرزامهدی بن میرزامصطفی بدایع نگار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بدایع نگار، میرزامهدی، فرزند میرزامصطفی (وکیل لشکر) تفرشی، دولتمرد،
ادیب و مؤلف
عصر قاجار می‌باشد.
در ۱۲۷۹ در تهران متولد شد
و در ۱۳۲۰ ش، در ۸۲ سالگی، همانجا درگذشت.
در تهران تحصیل کرد
و به گفته خود او در
مثنوی خیرالکلام، درس
صرف و نحو ،
فقه و اصول ،
تفسیر و حکمت ،
و ریاضی و نجوم خواند.
از حاج
میرزا حسین نوری و شیخ
محمدحسین کاظمینی اجازه روایت گرفت.
او در
وزارت امورخارجه خدمت می‌کرد
و پس از فوت همکارش، میرزا محمّد ابراهیم «بدایع نگار»، به همین لقب خوانده شد (۱۳۰۰)
و مدارج اداری را تا سمت نیابت وزارت خارجه طی کرد.
در کنار وظایف اداری به تحقیق
و تألیف مشغول بود.
از جملة آثاری که از او به چاپ رسیده این‌هاست: بدایع‌الانوار فی احوال سابع‌الائمة الاطهار، کتابی تحقیقی در زندگی
امام موسی کاظم علیه‌السلام، نخستین
و مفصّل‌ترین اثر وی در ۲۳ سالگی
و مورد تصدیق
مراجع شیعی، از جمله
میرزا محمدحسن شیرازی ؛ که صاحب الذریعه
آن را
ترجمه اخبار روایت شده از
معصومان علیهم‌السلام به
فارسی معرفی کرده،
و پیداست که کتاب را شخصاً ندیده است.
بعلاوه، باید این کتاب‌ها
و رساله‌های او را نیز ذکر کرد: بدایع‌العروض؛ بدایع‌الموالید؛ بدایع‌الحکمة؛ بدایع‌الانساب فی مدفن‌الاطیاب؛ بدایع‌البیان فی جامع‌القرآن؛ مختصر
جغرافی دنیا.
سه اثر اخیر در یک مجلد گرد آمده
و در پایان آن عنوان آثار چاپ نشده بدایع نگار، بدین شرح آمده است: ریاض‌المنجمین، بدیعیّه، شرح الفیّة
ابن مالک ، شرح
تهذیب
المنطق تفتازانی ، بدایع‌الحساب به پارسی
و منتخب از خلاصه
شیخ بهایی .
نیز کتابی به نام کفایة‌العرفان در اصول عقاید، به خط محمدحسن طالقانی، مکتوب در ۱۳۰۳، که در بخش نسخه‌های خطّی
کتابخانه ملّی ایران (ش ۴۲۰) محفوظ است.
بدایع نگار
شعر نیز می‌سرود.
نخست «مُخْلص»
تخلّص می‌کرد
، اما پس از ورود به عالم
عرفان ، تخلّص «لاهوتی» را برگزید.
او یک
مثنوی قریب به شش هزار
بیت موسوم به خیرالکلام (تاریخ اتمام: ۱۳۴۰) دارد که در ۱۳۲۲ ش به چاپ رسیده،
و در مقدمه آن به دیوان اشعار خود، مشتمل بر ده هزار بیت
قصیده و غزل ، اشاره کرده است.
از ملاحظه آثار او، چون بدایع‌الانوار، بدایع‌الاسرار، بدایع‌الانساب
و بدایع‌البیان به نظر می‌رسد که به مراجع
و منابع متقنی دسترسی داشته
و مطالب را با دید انتقادی
و گاه با نظر
اجتهادی بیان کرده است.
از جمله در بدایع‌البیان به
جعل اخبار از جانب «
غلاة روافض » پس از رحلت
امام حسن عسکری ، علیه‌السلام
و درج آن در کتب اثنی عشریّه
و نشر آن در
عصر صفوی اشاره دارد
.
شیوه او در نگارش، خلاصه‌نویسی
و زبده‌چینی، نثر او ساده
و مفهوم، نوشته‌هایش کم‌حجم
و غالباً برای محصّلان
و متعلّمان مفید است، اما در شعر پایه
و مایه‌ای ندارد.
(۱) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی
و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۲) مهدی بامداد، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲
و ۱۳
و ۱۴ هجری، تهران ۱۳۵۷ ش.
(۳) مهدی بن مصطفی بدایع نگار لاهوتی، بدایع الاسرار، چاپ سنگی تهران ۱۳۳۲.
(۴) مهدی بن مصطفی بدایع نگار لاهوتی، بدایع البیان فی جامع القرآن، تهران ۱۳۵۹.
(۵) مهدی بن مصطفی بدایع نگار لاهوتی، بدایع الوصول الی علم الاصول، چاپ سنگی تهران ۱۳۲۴.
(۶) مهدی بن مصطفی بدایع نگار لاهوتی، خیرالکلام، تهران ۱۳۲۲ ش.
(۷) احمدبن محمد طوسی، سماع
و فتوّت، چاپ احمد مجاهد، تهران ۱۳۶۰ ش، ص ۶.
(۸) محمود مدبری، فرهنگ کتابهای فارسی: از قرن چهارم تا ۱۳۰۰ ه ش، تهران ۱۳۶۴ ش، ذیل «معاد».
(۹) محمدعلی مدرّس تبریزی، ریحانة الادب، تهران ۱۳۶۹ ش.
(۱۰) خانبابامشار، مؤلّفین کتب چاپی فارسی
و عربی از آغاز چاپ تاکنون، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴ ش، ج ۶، ستون ۴۳۰ـ۴۳۲؛
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «میرزامهدی بن میرزامصطفی بدایع نگار»، شماره۶۹۳.
