میرزا عباس‌خان تفرشی قوام‌الدوله
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قوام‌الدوله، میرزاعباس‌خان تفرشی، از وزرای دورۀ ناصرالدین شاه قاجار بود.
از
سال تولد و آغاز زندگی وی اطلاعی در دست نیست. پدرش اصلا افغانی بود. میرزاعباس در تفرش فَرّاش بود و در دورۀ
حکومت محمدشاه قاجار به
تهران رفت. در آن‌جا ابتدا، در خدمت مستوفیان بود و سپس به خدمت وزارت امورخارجه درآمد. در ۱۲۶۷ لقب خانی گرفت و در همان سال، برای آگاه کردن امپراتور روسیه از رفتار خارج از توافق سفیرانش به پترزبورگ فرستاده شد.
وی در
راه روسیه بیمار شد و شش ماه بعد پس از انجام دادن مأموریت خود، به ایران بازگشت.
میرزا عباس‌خان در ۱۲۷۳ به نیابت وزارت امورخارجه منصوب شد.
وی در ۱۲۷۵، معاون وزیر امورخارجه شد و لقب معاون‌الملک گرفت و سپس به کارگزاری
آذربایجان منصوب گردید،
اما در ۱۲۷۸، در پی انتخاب
میرزا محمد نوری
به وزارت امورخارجه، میرزاعباس‌خان که از
اطاعت از وی ناخشنود بود، در خدمت
میرزا یوسف مستوفی‌الممالک، مشغول تحریر و استیفای تهران و بیوتات شد.
در ۱۲۹۰ با فوت
میرزا محمد قوام‌الدوله از مستوفیان و رجال قاجار، لقب وی
به
میرزا عباس‌خان داده شد.
در ۱۲۹۷ پس از برکناری صدراعظم
میرزا حسین‌خان سپهسالار، قوام‌الدوله و برخی دیگر از رجال حکومتی برضد وی متفق شدند و قوام‌الدوله متعهد شد محاسبات مالیاتی مناطقی که در ادارۀ سپهسالار بود را بررسی و موارد اختلاف را گزارش بدهد.
در ۱۳۰۱، قوام‌الدوله از جانب شاه مأمور نظارت بر بروات نظامیان گردید.
او در
رجب ۱۳۰۳ به وزارت داخله رسید
و در ۱۳۰۴ پس از عزل
میرزا یحیی‌خان مشیرالدوله از وزارت امورخارجه، قوام‌الدوله اسمآ وزیر امورخارجه شد، اما به دلیل بی‌کفایتی، مسئولیت این مقام به عهدۀ
میرزا نصراللّه‌خان مشیرالملک نائینی بود.
قوام‌الدوله در همین مقام، در
محرّم ۱۳۱۳
یا ۱۳۱۴
درگذشت.
قوام‌الدوله فردی درستکار، بسیار ثروتمند، خشن، و در مقام وزارت امورخارجه بی‌کفایت بود، چنان که مناسبات
ایران با کشورهای دیگر کاملا در اختیار شاه و نخست‌وزیر بود
و ظاهرآ به همین دلیل، شاه و صدراعظم و حتی سفیران کشورهای اروپایی نیز با قوام‌الدوله برخورد خوبی نداشتند و در بی‌احترامی و بی‌اعتنایی به وی تعمد داشتند.
(۱) محمدحسن اعتمادالسلطنه، تاریخ منتظم ناصری، چاپ محمداسماعیل رضوانی، تهران ۱۳۶۷ش.
(۲) همو، روزنامه خاطرات، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۵۰ش.
(۳) مهدی بامداد، شرح‌حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری، تهران ۱۳۵۷ش.
(۴) محمدتقی سپهر، ناسخ‌التواریخ، چاپ جمشید کیانفر، تهران ۱۳۷۷ش.
(۵) ابراهیم‌بن اسداللّه صدیق‌الممالک، منتخب‌التواریخ، تهران ۱۳۶۶ش.
(۶)
عباس
میرزا ملک آرا، شرح حال
عباس میرزا ملک‌آرا، چاپ عبدالحسین نوائی، با مقدمه‌ای از
عباس اقبال، تهران ۱۳۶۱ش.
(۷) قهرمان
میرزا عین‌السلطنه، روزنامه خاطرات عین‌السلطنه، چاپ مسعود سالدرو ایرج افشار، تهران ۱۳۷۴ش.
(۸) مهدی ممتحن‌الدوله، رجال وزارت خارجه در عصر ناصری و مظفری، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۶۵ش.
(۹) George N Curzon, Persia and the Persian Question, Londen ۱۸۹۲؛
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «میرزا عباس‌خان تفرشی قوام‌الدوله»، شماره۵۴۸۰.
