مکان تزکیه (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مسجد ، جایگاهی ارزشمند برای پاکی و
تزکیه مؤمنان است.
مسجد، جایگاهی ارزشمند برای پاکی و تزکیه مؤمنان است: «لا تقم فیه ابدا
لمسجد اسس علی التقوی من اول یوم احق ان تقوم فیه فیه رجال یحبون ان یتطهروا والله یحب المطهرین» هرگز در آن
قیام (و عبادت) مکن، آن
مسجدی که از روز نخست بر پایه
تقوا بنا شده شایسته تر است که در آن قیام (و
عبادت ) کنی، در آن مردانی هستند که دوست می‌دارند پاکیزه باشند و خداوند پاکیزگان را دوست دارد.
ابتداء نهی می‌کند رسول خود را از اینکه در آن
مسجد به نماز بایستد، و سپس
مسجد قبا را اسم
برده، بعد از مدح و ثنای آن
مسجد،
نماز خواندن در آنجا را ترجیح داده و فرموده : هر آینه، آن
مسجدی که از روز اول بر اساس تقوا باشد سزاوارتر است به اینکه در آن به نماز بایستی و با این بیان به مدح نیت بانیان آن از نخستین روز پرداخته، و بدان جهت نماز گزاردن در آن را بر نماز در
مسجد ضرار ترجیح داده است. هر چند در جمله بالا نفرموده : متعینا باید در
مسجد قبا نماز بخوانی، بلکه فرموده : آنجا بخوانی سزاوارتر است لیکن همینکه نهی کرد از اینکه در
مسجد ضرار نماز بخواند قهرا نماز در
مسجد قبا را متعین کرده است.
و جمله «فیه رجال یحبون ان یتطهروا» بیان علت رجحان است، و جمله «و الله یحب المطهرین» متمم آن تعلیل است، و همین تعلیل دلیل بر این است که مقصود از
مسجد نامبرده در آیه،
مسجد قبا است، نه
مسجد النبی و یا غیر آن. و معنای آیه این است که : تا ابد در
مسجد ضرار برای نماز نایست، که من
سوگند می‌خورم
مسجد قبا که بر اساس تقوا و پرهیز از خدا از روز اول بنا نهاده شده، سزاوارتر است به اینکه در آن به نماز بایستی، زیرا در آن
مسجد رجالی هستند که دوست می‌دارند خود را از گناهان پاک سازند - یا از پلیدیها و آلودگیها طاهر نمایند، و خداوند کسانی را که در صدد پاک کردن خود باشند دوست می‌دارد، و تو باید در میان چنین مردمی به نماز بایستی.
از همینجا معلوم میشود که جمله «
لمسجد اسس...» به منزله تعلیلی است برای رجحان آن
مسجد بر آن
مسجد دیگر، و جمله «فیه رجال...» به منزله تعلیل برای رجحان اهل آن
مسجد بر
اهل این
مسجد است، و جمله «افمن اسس بنیانه» رجحان و مزیت دیگری را بیان می‌کند.
در اینکه منظور از این پاکیزگی، پاکیزگی ظاهری و جسمانی یا معنوی و باطنی است، در میان مفسران گفتگو است، در روایتی که در
تفسیر تبیان و
مجمع البیان در ذیل این آیه از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نقل شده چنین می‌خوانیم که به اهل
مسجد قبا فرمود: ماذا تفعلون فی طهرکم فان الله تعالی قد احسن علیکم الثناء، قالوا نغسل اثر الغائط: شما به هنگام پاک ساختن خود چه کاری انجام می‌دهید که خداوند این چنین شما را مدح کرده است؟ گفتند ما اثر مدفوع را با آب می‌شوئیم.
روایاتی به همین مضمون از امام باقر علیه‌السلام و
امام صادق علیه‌السلام نقل شده است ولی همانگونه که بارها اشاره کرده‌ایم اینگونه روایات دلیل بر منحصر بودن مفهوم آیه به این مصداق نیست، بلکه همانگونه که ظاهر
اطلاق آیه گواهی می‌دهد طهارت در اینجا معنی وسیعی دارد که هر گونه پاکسازی روحانی از آثار شرک و گناه، و جسمانی از آثار آلودگی به کثافات را شامل میشود.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۸، ص۵۲، برگرفته از مقاله «مکان تزکیه».
