مَریض (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَریض:
(لَا عَلَى الْمَرِيضِ حَرَجٌ)مَریض: از مادّۀ «مرض» به معنای «ناخوش و بیمار» است و به کسی گفته می‌شود که عضوی از اعضای او معلّل و ناتوان شده باشد (ناتندرست).
اهل مدینه پیش از آنکه
اسلام را پذیرا شوند افراد نابینا و شل و بیمار را از حضور بر سر سفره غذا منع می‌کردند و با آنها هم غذا نمی‌شدند و از این کار
نفرت داشتند و به عکس بعد از ظهور اسلام گروهی غذای این‌گونه افراد را جدا می‌دادند نه به این علت که از هم غذا شدن با آنها تنفر داشتند، بلکه به این دلیل که شاید اعمی، غذای خوب را نبیند و آنها ببینند و بخورند و این بر خلاف
اخلاق است، و همچنین در مورد افراد لنگ و بیمار که ممکن است در غذا خوردن عقب بمانند و افراد سالم پیشی بگیرند.
به موردی از کاربرد «مَریض» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(لَيْسَ عَلَى الْأَعْمَى حَرَجٌ وَ لَا عَلَى الْأَعْرَجِ حَرَجٌ وَ لَا عَلَى الْمَرِيضِ حَرَجٌ وَ لَا عَلَى أَنفُسِكُمْ أَن تَأْكُلُوا مِن بُيُوتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ آبَائِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أُمَّهَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ إِخْوَانِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخَوَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَعْمَامِكُمْ...)(بر نابينا و افراد لنگ و بيمار ايرادى نيست كه با شما هم غذا شوند)، و بر شما نيز ايرادى نيست كه از خانه‌هاى خودتان
[خانه هاى فرزندان يا همسرانتان كه خانه خودِ شما محسوب مى‌شود بدون اجازه خاصّى
] غذا بخوريد؛ و همچنين خانه‌هاى پدرانتان، يا خانه‌هاى مادرانتان، يا خانه‌هاى برادرانتان، يا خانه‌هاى خواهرانتان، يا خانه‌هاى عموهايتان...)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
ظاهر
آيه اين است كه در آن براى
مؤمنین حقى قائل شده، و آن اين است كه مى‌توانند در خانه خويشاوندان، و يا كسانى كه ايشان را امين مى‌دانند، و يا خانه دوستان خود چيزى بخورند، البته به مقدارى كه بدان احتياج دارند، نه به حد
اسراف و
افساد.
در
تفسیر نمونه آمده است: اهل مدینه پیش از آنکه اسلام را پذیرا شوند افراد نابینا و شل و بیمار را از حضور بر سر سفره غذا منع می‌کردند و با آنها هم غذا نمی‌شدند و از این کار نفرت داشتند.
و به عکس بعد از ظهور اسلام گروهی غذای این گونه افراد را جدا می‌دادند نه به این علت که از هم غذا شدن با آنها تنفر داشتند، بلکه به این دلیل که شاید اعمی، غذای خوب را نبیند و آنها ببینند و بخورند و این بر خلاف اخلاق است، و همچنین در مورد افراد لنگ و بیمار که ممکن است در غذا خوردن عقب بمانند و افراد سالم پیشی بگیرند.
به هر دلیل که بود با آنها هم غذا نمی‌شدند، و روی همین جهت افراد اعمی و لنگ و بیمار نیز خود را کنار می‌کشیدند، چرا که ممکن بود مایه ناراحتی دیگران شوند و این عمل را برای خود
گناه می‌دانستند.
این موضوع را از
پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌و‌سلم) که سؤال کردند
آیه فوق نازل شد و گفت: هیچ مانعی ندارد که آنها با شما هم غذا شوند. البته در
تفسیر اين جمله مفسران تفسيرهاى ديگرى نيز ذكر كرده‌اند از جمله اينكه
آيه ناظر به استثناى سه گروه از حكم
جهاد است.
نظیر این
آیه آیه ۱۷ سوره فتح، آمده است به این مضمون که جمعی از معلولین یا بیماران که براستی قدرت بر شرکت در جهاد نداشتند، خدمت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آمدند و عرض کردند: ای رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) تکلیف ما در این میان چیست؟ در این‌جا نظیر همین
آیه نازل شد که «بر نابینا و لنگ و بیمار گناهی نیست اگر در میدان جهاد شرکت نکنند...»
ولی البته این گروه گرچه از شرکت در میدان جهاد معافند، امّا آنها نیز باید به مقدار توان خود برای تقویت قوای اسلام و پیشبرد اهداف الهی آن بکوشند، چنان‌که در
آیه ۹۱ سوره توبه می‌خوانیم:
(لَیْسَ عَلَی اَلضُّعَفٰاءِ وَ لاٰ عَلَی اَلْمَرْضیٰ وَ لاٰ عَلَی اَلَّذِینَ لاٰ یَجِدُونَ مٰا یُنْفِقُونَ حَرَجٌ اِذٰا نَصَحُوا لِلّٰهِ وَ رَسُولِهِ...)در این
آیه واژۀ «مرضی» جمع «مریض» به معنی «بیماران» است، یعنی اگر آنها قادر نیستند با دست‌کاری انجام دهند از آنچه در توان دارند با زبان مضایقه نکنند و به تعبیر دیگر اگر نمی‌توانند در جبهه شرکت کنند لااقل، پشت جبهه را محکم نگه‌دارند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مریض»، ج۴، ص۲۸۰.
