مَثْنی وَ فُرادی (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَثْنى وَ فُرادى:(تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنى وَ فُردَى) تعبير به «
مَثْنى وَ فُرادى» (دو، دو، يا يک، يک) اشاره به اين است كه، انديشه
و تفكر بايد دور از غوغا
و جنجال باشد، مردم به صورت تک نفرى، يا حداكثر دو نفر دو نفر، قيام كنند،
و فكر
و انديشه خود را به كار گيرند، چرا كه تفكر در ميان جنجال
و غوغا عميق نخواهد بود، به خصوص اين كه، عوامل خود خواهى
و تعصب، در راه دفاع از اعتقاد خود، در حضور جمع، بيشتر پيدا مى‌شود.
بعضى از
مفسران، نيز احتمال داده‌اند: اين دو تعبير به منظور اين است كه افكار «
فردى»
و «جمعى» يعنى آميخته با مشورت را فرا گيرد، انسان بايد هم به تنهايى بينديشد،
و هم از افكار ديگران بهره گيرد، كه استبداد در فكر
و رأى مايه تباهى است،
و هم‌فكرى
و تلاش براى حل مشكلات علمى به كمک يكديگر- در آنجا كه به جنجال
و غوغا نكشد- مطمئناً اثر بهترى دارد،
و شايد به همين دليل «
مَثْنى» بر «
فُرادى» مقدم داشته است.
ترجمه
و تفاسیر آیات مرتبط با
مَثْنى وَ فُرادى:
(وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُواْ فِي الْيَتَامَى فَانكِحُواْ مَا طَابَ لَكُم مِّنَ النِّسَاء مَثْنَى وَ ثُلاَثَ وَ رُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تَعْدِلُواْ فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ ذَلِكَ أَدْنَى أَلاَّ تَعُولُواْ) (
و اگر مى‌ترسيد كه به هنگام ازدواج با دختران يتيم، عدالت را رعايت نكنيد، از ازدواج با آنان، چشم‌پوشى كنيد
و با زنان پاک مورد علاقه خود ازدواج نماييد، دو يا سه يا چهار همسر؛
و اگر مى‌ترسيد عدالت را درباره همسران متعدّد رعايت نكنيد، تنها يک همسر بگيريد،
و يا از زنانى كه مالک آنهاييد استفاده كنيد. اين كار، به ترک ظلم
و ستم نزديک‌تر است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه
مثنى بر وزن مفعل است
و كلمه ثلاث
و رباع بر وزن فعال است،
و اين دو وزن (مفعل
و فعال) در باب اعداد، دلالت بر تكرار ماده مى‌كند، در نتيجه معناى
مثنى دو تا دو تا
و معناى ثلاث سه تا سه تا
و معناى رباع چهار تا چهار تا است
و چون خطاب در آيه به تمامى مردم است، نه به يک نفر، لذا هر يک از اين سه كلمه را با حرف واو از ديگرى جدا كرد تا تخيير را برساند
و اين معنا را افاده كند كه هر يک از
مؤمنین اختيار دارند در اين‌كه دو يا سه
و يا چهار نفر همسر براى خود انتخاب كنند، از آنجا كه كل مردم در اين‌جا مخاطب مى‌باشند، عددهاى دو ، سه
و چهار بايد در قالب كلماتى ادا شوند كه بيانگر تكرار است كه آن كلمات عبارتند از:
مثنى ، ثلاث
و رباع .
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُم بِوَاحِدَةٍ أَن تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَ فُرَادَى ثُمَّ تَتَفَكَّرُوا مَا بِصَاحِبِكُم مِّن جِنَّةٍ إِنْ هُوَ إِلَّا نَذِيرٌ لَّكُم بَيْنَ يَدَيْ عَذَابٍ شَدِيدٍ) (بگو: «شما را تنها به يک چيز اندرز مى‌دهم، دو نفر دو نفر يا به تنهايى براى خدا قيام كنيد، سپس بينديشيد اين دوست
و همنشين شما (محمد) هيچ گونه جنونى ندارد؛ او فقط بيم‌دهنده شما در برابر عذاب شديد الهى است!»)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: مراد از موعظه، وصيت
و سفارش است، حال يا كنايه از آن است،
و يا آنكه معناى تضمينى آن سفارش است
(أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ) يعنى براى خدا قيام كنيد،
و منظورتان جز حفظ حرمت خدا نباشد،
(مَثْنى وَ فُرادى) يعنى دو بدو،
و يكى يكى،
و اين تعبير كنايه از تفرق،
و دورى از اجتماع،
و بر پا كردن غوغا است، چون غوغا فكر
و شعورى ندارد، وقتى بپا شد، غالبا حق را مى‌ميراند،
و باطل را زنده مى‌كند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، بر گرفته از مقاله «مَثْنی وَ فُرادی»، ص۵۰۴.
