مَتَّعْنا (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَتَّعْنا:
(إِلَى مَا مَتَّعْنَا) مَتَّعْنا: از
«تمتيع» به معنى «بهره‌مند و برخوردار ساختن» است.
اصولا
«متاع» چيزى است كه
انسان از آن بهره‌مند مى‌شود و لذت مى‌برد.
بيشتر استعمال آن در مشتهيات باطل است به همين مناسبت، حيات دنيا (زندگى پست)، «
متاع الغرور» ناميده شده، زيرا انسان را گول مى‌زند و فريب مى‌دهد.
خداوند در
آیه مورد بحث به
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) دستور مى‌دهد كه چشم خود را به نعمت‌هاى مادى كه به جمعى از
کفار داده شده می‌فكند، زيرا اين نعمت‌هاى مادى، پايدار و خالى از دردسر نيستند.
حتى در بهترين حالاتش نگاهدارى آن سخت مشكل است، بنابراين چيزى نيست كه چشم تو را (اى پيامبر) به سوى خود جلب كند.
نظير همين مضمون در
سوره طه آيه ۱۳۱ به‌طور واضح‌تر آمده است.
به موردی از کاربرد
مَتَّعْنا تابعین در
قرآن، اشاره می‌شود:
(لاَ تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِّنْهُمْ وَ لاَ تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَ اخْفِضْ جَنَاحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ) (بنابراين، هرگز چشم خود را به نعمت‌هاى مادّى، كه به گروه‌هايى از آن‌ها (
كفّار) داديم؛ ميفكن! و به خاطر آنچه آن‌ها دارند، غمگين مباش و پر و بال عطوفت خود را براى
مؤمنین فرود آر.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: اين دو آيه در مقام بيان صفح جميلى است كه دستورش را داده بود، به همين جهت كلام را به صورت كلامى نو و غير مربوط به سابق آورده، (چون خواننده مى‌داند كه مقصود از آن، بيان همان مطلب سابق است) و در اين دو آيه چهار دستور آمده، دو تا منفى و دو تا مثبت، جمله
(لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ) و جمله
(وَ لا تَحْزَنْ) منفى و جمله
(وَ اخْفِضْ جَناحَكَ) و جمله
(وَ قُلْ إِنِّي) مثبتند.
مقصود از چشم دوختن به زينت زندگى دنياى آنان اين است كه داده‌هاى خدا را ننگرد و چشم حسرت به آنچه ديگران دارند بدوزد و مقصود از
ازدواج، مردان و زنان و يا
اصناف مردم است، مانند
صنف بت‌پرستان و
صنف یهود و
صنف نصاری و
صنف مجوس.
معناى آيه اين است كه: چشم از آنچه كه ما از نعمت‌هاى ظاهرى و باطنى به تو انعام كرده‌ايم بر مگير و با حسرت به آنچه كه به ازواج اندک و يا
اصنافى از
کفار داده‌ايم خيره مشو.
(وَ لَا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِّنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَيَاةِ الدُّنيَا لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ وَ رِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَ أَبْقَى) (و هرگز چشمان خود را به مواهب مادّى، كه به گروه‌هايى از آنان داده‌ايم، مدوز؛ اين‌ها گل‌هاى ناپايدار زندگى دنياست؛ تا آنان را در آن بيازماييم و روزى
پروردگارت بهتر و ماندگارتر است.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: مدعين به معناى مد ديد آن است يعنى نگاه را طولانى كردن و در اين تعبير مجاز عقلى به كار رفته و نگاه طولانى به هر چيز كنايه است از شدت علاقه و محبت به آن و مراد از كلمه ازواج - به طورى كه گفته شده
اصناف كفار و يا جفت‌هاى زن و شوهرى از
كفار است، (كه همان معناى خانواده مى‌باشد) و اگر ازواج را نكره آورد براى اندک نشان دادن آنان است و اظهار اينكه اينان آن قدر ناچيزند كه قابل اعتناء نيستند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مَتَّعْنا»، ج۴، ص۲۳۹.
