موسی بن سلیمان جوزجانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جوزجانی، ابوسلیمان موسی‌بن سلیمان،
محدّث و
فقیه حنفی اوایل قرن سوم است.
تاریخ تولد و زادگاه وی دانسته نیست.
او که منسوب به
جوزجان است،
در
بغداد به
تحصیل پرداخت و تا زمان
مرگ هم همانجا زیست و ازاین‌رو، او را بغدادی نیز خوانده‌اند.
وی
فقه را نزد
قاضی ابویوسف (متوفی ۱۸۲) و
محمد بن حسن شیبانی (متوفی ۱۸۹) فراگرفت
و از چندین نفر
حدیث شنید.
چند نفر نیز از او
روایت کرده‌اند.
محدّثان، جوزجانی را فردی صاحب‌نظر و
صدوق دانسته‌اند.
هنگامی که
مأمون (حک: ۱۹۸ـ ۲۱۸) منصب
قضا را به او پیشنهاد کرد، از پذیرفتن آن خودداری کرد از آن رو که خود را لایق این منصب نمی‌دانست.
جوزجانی پس از سال ۲۰۰ وفات یافت،
اما برخی مؤلفان
وفات او را در ۲۹۰ یا بعد از ۲۸۰ دانسته‌اند.
باتوجه به اینکه بیشتر شاگردان شیبانی و همدرسهای جوزجانی تا ۲۳۰ وفات یافته‌اند، درستی این
تاریخ بعید به نظر می‌رسد.
برخی مؤلفان
آثاری، از جمله
السیرالصَغیر، نوادرالفتاوی، کتاب الصلوه، کتاب‌الحیل و کتاب‌الرهن، را به
جوزجانی نسبت داده‌اند، اما به‌نوشته
ابن‌ندیم وی هیچ تألیفی نداشته و صرفاً راوی کتابهای شیبانی بوده است.
در این میان روایت جوزجانی از برخی آثار مشهور شیبانی، مانند کتاب‌الاصل (المبسوط)، معروف‌تر است.
(۱) ابن ابی‌الوفا، الجواهر المضیه فی طبقات الحنفیه، چاپ عبدالفتاح محمد حلو، ریاض ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
(۲) ابن ابی‌حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت.
(۳) ابن‌قطلوبغا، تاج‌التراجم فی من صنّف من‌الحنفیه، چاپ ابراهیم صالح، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
(۴) ابن‌ندیم، الفهرست، (تهران).
(۵) ابواسحاق شیرازی، طبقات الفقهاء، قاهره: مکتبه الثقافه الدینیه، ۱۴۱۸/۱۹۹۷.
(۶) کارل بروکلمان، تاریخ الادب‌العربی، ج۳، نقله الی العربیه عبدالحلیم نجار، قاهره ۱۹۶۹.
(۷) اسماعیل بغدادی، ایضاح‌المکنون، ج۲، در حاج‌خلیفه، ج۴.
(۸) اسماعیل بغدادی، هدیه العارفین، ج۲، در حاجی‌خلیفه، ج۶.
(۹) حاجی خلیفه.
(۱۰) خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی.
(۱۱) ذهبی، تاریخ الاسلام.
(۱۲) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۰.
(۱۳) فؤاد سزگین، تاریخ نگارش‌های عربی، ترجمه، تدوین و آماده‌سازی: مؤسسه‌ی نشر فهرستگان، تهران ۱۳۸۰ ش ـ .
(۱۴) سمعانی، الانساب.
(۱۵) عزالدین حسین شیخ، الامام محمدبن الحسن‌الشیبانی: محدثاً و فقیهاً، بیروت ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
(۱۶) عبدالحی‌بن عبدالحلیم لکنوی، الفوائد البهیه فی تراجم الحنفیه، کراچی ۱۳۹۳.
(۱۷) یوسف‌بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «موسی بن سلیمان جوزجانی»، شماره۵۱۹۸.
