مهدی پیشوایی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مهدی پیشوایی (۱۳۲۱-۱۴۰۰ش)، مورخ، استاد برجسته
حوزه علمیه قم و مدیر گروه تاریخ مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) بود. ده‌ها اثر از ایشان درباره مسائل مذهبی و
تاریخ اسلام و زندگی
ائمه اطهار (علیهم‌السلام) چاپ و منتشر شده است. از آثار معروف و مهم وی می‌توان از کتاب
سیره پیشوایان،
مقتل جامع سید الشهداء (علیه‌السّلام) و ... نام برد. مهدی پیشوایی روز ۲۳ مرداد ۱۴۰۰ در
شهر قم و در سن ۷۹ سالگی دار فانی را وداع گفت.
![مهدی پیشوایی]()
حجت الاسلام و المسلمین مهدی پیشوایی در سال ۱۳۲۱ در «مشکین شهر» به دنیا آمد. وی پس از پایان تحصیلات ابتدایی، به سفارش
آیت‌الله علی مشکینی به قم هجرت کرد و در
حوزه علمیه این شهر مشغول به تحصیل شد.
وی در سنین جوانی و سال‌های نخست طلبگی حسب وظیفه برای تبلیغ و تبیین تاریخ و
حماسه عاشورا سفرهای گوناگون تبلیغی داشته و از همین سفرها بود که ایده فعالیت علمی و پژوهش در زمینه تاریخ اسلام به ذهنش آمد.
این تاریخ‌نگار معاصر در این‌باره می‌گوید: «در ایامی که به تبلیغ می‌رفتم، مانند بسیاری از مبلغان آن دوران از کتاب‌ها و مقاتل قدیمی استفاده می‌کردم. اما به مرور زمان مطالعاتم در زمینه تاریخ اسلام بیشتر شد و متوجه نادرستی بسیاری از مطالب درج شده در این کتاب‌ها و مقاتل شدم که کم کم اعتمادم از این کتاب‌ها سلب شد و هرچه بیشتر در مسائل تاریخ اسلام پیش می‌رفتم متوجه ضعف و سُستی مطالب این کتاب‌ها می‌شدم و دیگر این مطالب و تذکر به روضه خوان‌ها مرا خسته کرده بود. تا اینکه بعد از
پیروزی انقلاب اسلامی کتاب‌هایی در زمینه تحریفات عاشورا نوشته شد و انتقادات وسیعی در این زمینه به وجود آمد و روشنگری‌هایی از سوی آیات عظام و علماء و اندیشمندان حوزوی در جامعه صورت گرفت. به مرور زمان این فکر در من تقویت شد که باید طلاب و مبلغین جوان از کتاب‌های قوی و غنی استفاده کنند ولی باید کتاب معتبری در اختیار آن‌ها گذاشت تا با بنیه علمی و قوی بالای
منبر رفته و
روضه‌خوانی کنند».
نوشتن کتاب‌هایی همچون «مقتل جامع سید الشهداء (علیه‌السّلام)» و «ارزیابی انقلاب امام حسین (علیه‌السّلام)» و مقالاتی درباره ریشه‌های تاریخی و اجتماعی و نیز آثار و پیامد‌های حادثه
کربلا ره‌آورد همان ایده بود.
استاد حجت الاسلام و المسلمین مهدی پیشوایی از اواخر دهه ۴۰ شمسی با ماهنامه «درس‌هایی از مکتب اسلام» شروع به فعالیت نموده، که علاوه بر عضویت در هیئت تحریریه، چند سالی نیز مدیریت داخلی آن مجله را به‌عهده داشت. در طول این سال‌ها تلاش‌های پر ثمر علمی پژوهشی، به ویژه در
حوزه تخصصی تاریخ اسلام نمود.
وی همچنین مدیریت گروه پژوهشی تاریخ موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) و سردبیری فصلنامه علمی تخصصی «تاریخ در آینه پژوهش» را به‌عهده داشت.
استاد پیشوایی سال‌ها، علاوه بر
حوزه، در دیگر مراکز علمی به امر
تدریس اشتغال داشت؛ مراکزی چون: جامعة المصطفی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) العالمیة، دانشگاه علم و صنعت تهران، دانشگاه امام صادق (علیه‌السّلام)، دانشگاه قـم، مؤسسه تعلیماتی و تحقیقاتی امام صادق (علیه‌السّلام)،
مدرسه عالی دارالشفاء و مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه).
ایشان همچنین با
شبکه سراسری رادیو معارف، به‌عنوان کارشناس عالی تاریخ و سیره، در ارتباط بود.
از مرحوم استاد پیشوایی بیش از ده کتاب و نزدیک به ۲۰۰ مقاله علمی، تخصصی و ترویجی بر جای مانده است. عناوین برخی از آثار استاد پیشوایی به قرار ذیل می‌باشند:
۱. تاریخ اسلام؛ جلد اول: از جاهلیت تا رحلت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)؛
۲. تاریخ اسلام؛ جلد دوم: تاریخ خلفاء؛
۳. سیره پیشوایان (زندگانی سیاسی و اجتماعی ائمه معصومین (علیهم‌السلام))؛
۴. امام حسن (علیه‌السّلام) پرچمدار صلح و آزادی؛
۵. ارزیابی انقلاب امام حسین (علیه‌السّلام)؛ ریشه‌های تاریخی و اجتماعی و آثار و پیامد‌های حادثه کربلا؛
۶. مقتل جامع سید الشهداء (علیه‌السّلام)
۷. دورنمایی از زندگانی امام باقر (علیه‌السّلام)؛
۸. پیشوای آزاده (زندگانی سیاسی و اجتماعی امام کاظم (علیه‌السلام))؛
۹. شخصیت‌های اسلامی شیعه (زندگی نامه تعدادی از صحابه شیعی، مشترکاً با آیت‌الله العظمی جعفر سبحانی)؛
۱۰. شناخت شیعه (رد وهابیت)؛
۱۱. بحث‌هایی از فقه تطبیقی (با همکاری حجت الاسلام گودرزی)؛
۱۲. شام؛ سرزمین خاطره‌ها؛
۱۳. قهرمانان راستین (زندگینامه حدود ۲۰ نفر از یاران بزرگ پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به شکل داستان) (ترجمه)؛
۱۴. مبارزات مسلمانان ترکستان (ترجمه).
۱. ریشه‌های تاریخی و زمینه‌های اجتماعی عاشورا؛
۲. نقش جبرگرایی در توجیه حادثه عاشورا؛
۳. اربعین حسینی در نگاه تاریخی؛
۴. از سلطان عبدالحمید تا وارثان آتاترک؛
۵. ابو ایوب انصاری در جنگ قسطنطنیه؛
۶. ارزش‌های اخلاقی در مسلخ سیاست جهانی؛
۷. پیشاپیش حوادث؛
۸. دوره فتنه و شبهه؛
۹. راه‌های نفوذ اسرائیلیات در تاریخ اسلام؛
۱۰. گفتگو میان اسلام و مسیحیت؛
۱۱. نقش شیعه در تمدن اسلامی؛
۱۲. مبارزات و انقلاب‌های شیعیان (سلسله مقالات ترجمه و اقتباس از کتاب «جهاد الشیعه» تالیف دکتر سمیرة مختار اللیثی)؛
۱۳.
طلوع و غروب امپراتوری عثمانی (سلسله مقالات)؛
۱۴. نقد دیدگاه «گلدزیهر» درباره آگاهی پیامبر از آینده دین خود؛
۱۵. تاملی در آثار و‌اندیشه‌های ابن خلدون؛
۱۶. نقد و نظری بر کتاب «تاریخ اسلام» تالیف دکتر محمود طباطبایی؛
۱۷. نقد و ارزیابی کتاب «تاریخ اسلام؛ از بعثت تا غیبت» تالیف دکتر زرگری نژاد؛
حجت‌الاسلام‌والمسلمین مهدی پیشوایی روز ۲۳ مرداد ۱۴۰۰ در شهر «
قم» و در سن ۷۹ سالگی دار فانی را وداع گفت.
پایگاه اطلاع رسانی حوزه، برگرفته از مقاله «پیشوایی، مهدی»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۰/۶/۳۱.
