منهاج الکرامة فی معرفة الامامة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مِنهاجُ الکرامة فی مَعرفة الإمامَة کتابی عربی اثر ابو منصور، جمال الدین حسن بن یوسف بن علی بن مطهر حلّی مشهور به
علامه حلی (متوفای ۷۲۶ق) است. علامه در این کتاب، با آوردن براهین عقلی و دلایل نقلی فراوان، به اثبات حقانیت مذهب
شیعه و
امامت علی بن ابی طالب (علیه‌السلام) و فرزندانش پرداخته است.
ابومنصور جمال الدین، حسن بن یوسف بن مطهّر حلّی معروف به
علامه حلّی، از علمای شیعه قرن هشتم قمری است.
مناظرات و آثار او موجب گرایش
سلطان محمد خدا بنده به تشیع و رواج مذهب
شیعه در
ایران گردید. علامه حلی دارای تالیفات بسیاری در علوم
فقه،
اصول،
عقاید،
فلسفه،
منطق،
دعا و... است. پس از مرگ
محقق حلی در سال ۶۷۶ قمری که مرجعیت شیعیان را برعهده داشت، شاگردان وی و دانشمندان
حله پس از جستجوی فردی که شایستگی زعامت و مرجعیت شیعیان را داشته باشد علامه حلی را برای این امر مهم مناسب یافتند و او در ۲۸ سالگی زعامت و مرجعیت شیعیان را بر عهده گرفت.
آقا بزرگ تهرانی در کتاب
الذریعة، از این اثر با نام «
منهاج الکرامة إلی إثبات الإمامة» یاد می‌کند.
مؤلف در این کتاب با آوردن دلایل عقلی و نقلی فراوان، به اثبات حقانیت مذهب شیعه و امامت
علی بن ابی طالب (علیه‌السّلام) و فرزندانش پرداخته است. این کتاب از کتابهای تراث شیعی و مشتمل بر شش بخش است. نویسنده در بخش اقوال مذاهب درباره امامت می‌گوید: «امامیه معتقد به این امور است:
عدل خداوند، امامت استمرار
نبوت و لزوم
عصمت امام؛ اما
اهل سنت بر خلاف این امور عقیده دارند».
وی در بخش دوم، به تفصیل به توضیح ادله حقانیت
مذهب امامیه پرداخته که عبارت‌اند از: ۱. درست‌ترین و بهترین مذهب در مسائل اصولی و فرعی؛ ۲. سخن
شیخ طوسی درباره حدیث
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) که فرقه ناجیه امامیه است؛ ۳. قطع و جزم امامیه بر نجات ائمه و پیروانشان؛ ۴. امامیه مذهب خود را از
ائمه معصومین (علیهم‌السّلام)، که مشهور به کمالات انسانی‌اند، گرفته‌اند؛ ۵. تعصب نداشتن امامیه در غیر حق؛ ۶. فضایل و کمالات بی شمار امیرالمؤمنین علی (علیه‌السّلام) و نقایص زیاد
صحابه.
نویسنده در بخش بعدی، ادله امامت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (علیه‌السّلام) را چنین برمی شمارد:
ادله عقلی (عصمت، نصب، حفظ
شریعت، قادر بودن
خداوند بر نصب امام
معصوم و افضلیت)؛
ادله نقلی: چهل
برهان از
آیات قرآن، دوازده
حدیث از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، دوازده ویژگی خاص علی (علیه‌السّلام) که دالّ بر امامت او است.
وی در بخش چهارم، سه راه برای اثبات امامت باقی ائمه (علیهم‌السّلام) ذکر می‌کند:
نص، لزوم وجود امام معصوم در هر زمان و دارا بودن فضایل که باعث امامت آنها است.
علامه در بخش پنجم، چهارده دلیل بر عدم امامت کسی که خود را مقدم بر علی (علیه‌السّلام) بداند، آورده است. وی در بخش پایانی کتاب، دلایل اثبات خلاف
ابوبکر را چنین رد کرده است: اجماع با نص در تعارض است، حدیث اقتدا مستلزم خلافت او نیست و
آیه ۴۰
سوره توبه دلالت بر نقص او می‌کند.
این کتاب برای
سلطان محمد خدابنده اولجایتو نوشته شده و تاثیر به سزایی در شیعه شدن او و بسیاری دیگر از مردم داشت. لذا بعضی از اهل سنت وقتی تاثیر فراوان این کتاب را دیدند، پیش
ابن تیمیه رفتند و از او کمک خواستند که ابن تیمیه کتاب
منهاج السنة را در ردّ این کتاب نوشت. بعدها ردیه هایی بر کتاب ابن تیمیه نیز نگاشته شد.
یکی توسط سید سراج الدین
حسن بن عیسی یمانی با نام «
اکمال المنة» و ردیه دیگر توسط
سیدمهدی کاظمی با نام «
منهاج الشریعة» که کتاب «
منهاج السنة» را
نقض کردند.
منهاج الکرامه دارای شرحی به زبان عربی است که توسط
سید علی حسینی میلانی از علمای معاصر قم نگاشته شده است. البته کتاب مذکور که تاکنون فقط یک جلد از آن در ۵۸۲ صفحه برای بار نخست در سال ۱۳۷۶ش توسط مؤسسه انتشارات هجرت در
قم منتشر شده، تنها مشتمل بر شرح فصل اول و دوم کتاب
منهاج الکرامه است.
نسخه‌هایی از این کتاب در کتابخانه‌ها موجود است از جمله: نسخه کتابخانه
آستان قدس رضوی در
مشهد مقدس به شماره ۱۳۷۵۴؛ نسخه کتابخانه
آیت الله مرعشی نجفی، در قم و نسخه‌ای دیگر در کتابخانه مذکور.
این کتاب به تصحیح عبدالرحیم مبارک، برای بار نخست در سال ۱۳۷۹ش توسط انتشارات تاسوعا در
مشهد به قطع وزیری منتشر شده است.
کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «منهاج الکرامة فی معرفة الامامة»، تاریخ بازیابی۹۷/۳/۱۱.
