منجی در ادیان (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«منجی در ادیان پژوهشی نو، در اندیشه نجات بخشی ادیان» اثر
روح الله شاکری زواردهی، در صدد است تا تلاش بشر برای ایجاد یک آینده امیدوار کننده توام با
سعادت و خوشبختی و انتظار یک
موعود مصلح مشترک را به تصویر درآورد.
کتاب به
زبان فارسی و در سال ۱۳۸۷ ش نوشته شده است.
کتاب با مقدمه مؤلف آغاز شده و مطالب در دو بخش و هر بخش در چندین فصل، بر اساس تقسیم
ادیان به
ابراهیمی و
غیر ابراهیمی، ایده نجات بخشی در آن‌ها را مورد بحث و بررسی قرار داده است.
مباحث به دور از هر گونه پیش داوری و با استعانت منطقی از منابع مستند و قابل اطمینان ادیان، کتب و آموزه‌های مرتبط، به تحقیق و پژوهش در موضوع «
منجی و موعود آینده
بشر» پرداخته است.
مقدمه، واژه‌های «نجات» و «ادیان» را به طور اجمال، مورد بررسی قرار داده و چنین نتیجه گیری کرده است:
الف) مراد از نجات و نجات بخشی که مبنای مشترک ادیان است، نجات اجتماعی، سیاسی و معنوی انسان‌ها در سایه
رهبر آسمانی بوده و بیشتر ادیان در انتظار چنین ارمغانی هستند؛ این نجات دارای سه رکن است:
۱-
انزجار از وضع موجود
جامعه ۲- انتظار برای ورود به وضع مطلوب به کمک منجی
۳- راه‌های گذر از وضع موجود و ورود به وضع مطلوب.
ب) تعبیر ادیان، تسامحی و بنابر روش متداول علم
دین شناسی است، وگرنه از نظر
قرآن و
اسلام،
دین یکی است که در طول تاریخ به تناسب نیاز بشر و اقتضای زمان، در چهره
شریعت‌ها، ظهور پیدا کرده است.
بخش اول، باورها و اعتقادات ادیان ابراهیمی نسبت به منجی را در سه فصل مورد بررسی قرار داده است:
الف) ابتدا مفهوم
موعود یهود یا
ماشیح (معادل واژه فارسی «مسیحا») و زمینه پیدایش طرح آن در
یهود را توضیح داده و بعد از بیان سیر تحول این مفهوم قومی نگر به یک اندیشه فراقومی یا فراملی، پیامدهای
موعودباوری در یهود را مورد کنکاش قرار می‌دهد.
برخی از این پیامدها؛ عبارتند از: امید به تحقق
وعده الهی،
صبر و
آرامش در برابر مشکلات، ایجاد
نشاط، وحدت قومی، تن دادن به شریعت و رفتار شرعی و...
ویژگی‌های ماشیح و کارکردهای اندیشه آن در یهود، محاسبات ظهور او و بررسی دیدگاه‌های موجود، وضعیت جهان در عصر ظهور ماشیح، موعود در نگاه منابع یهود از دیگر مباحث این فصل است.
ب) بررسی
مسیحیت و
رجعت مجدد
مسیح:
مؤلف معتقد است، مسیحیت تنها دینی است که از دل دین دیگری بیرون آمده و یکی از
مذاهب یهود است و دو چهره از مسیح در
عهد جدید وجود دارد:
۱- مسیح یهودی- مسیحی، تا قبل از مصلوب شدن
عیسی علیه‌السّلام
۲- مسیح مسیحی، بعد از مصلوب شدن
البته وی چهره سومی هم برای
مسیحا ترسیم می‌کند که این چهره، مسیح در نگاه غیر یهودیان و
مسیحیان است؛ مثلا مسلمانان می‌گویند مسیح در نگاه اسلام (قصه بشارت برآمدن کسی دیگر به نام
فارقلیط).
ویژگی‌های موعود مسیحی و معنای بازگشت مجدد مسیح، پیش گویی‌هایی در مورد ظهور مجدد، هزاره گرایی در مسیحیت، تفاوت‌های موجود میان موعود مسیحی و موعود یهودی- مسیحی، اهداف و ثمرات بازگشت وی؛ از جمله: داوری در میان امت‌ها، آزاد ساختن و برکت دادن، برقراری ملکوت، نجات
بنی اسرائیل و... از مباحث مهم این فصل هستند.
ج) به
مهدی موعود عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف از نگاه اسلام نگریسته و بعد از توضیح ویژگی‌های این دین؛ از جمله جامعیت، کمال، خاتمیت و جاودانگی، اوصاف و ویژگی‌های کلی موعود اسلام در نگاه عامه و خاصه را تشریح کرده و به بیان
علائم ظهور پرداخته است.
دوم، اعتقاد به منجی و موعود نهایی در آیین‌ها، کیش‌ها، فرهنگ‌ها و
ادیان غیر ابراهیمی را که خاستگاه آن‌ها (غیر از
زرتشت) کشورهای آسیایی است را، در چهار بخش، مورد بررسی اجمالی قرار داده است:
اول، سابقه اندیشه
موعودگرایی زرتشت را نسبت به سایر ادیان بیشتر دانسته و برای تبیین این موضوع، عناوینی را مورد بحث قرار داده است؛ از جمله: ریشه یابی واژه سوشیانت و مفهوم آن، ادوار تاریخی در نگاه زرتشتیان و موعود سه گانه آن‌ها، جهان در آستانه ظهور «هوشیدر»، «
هوشیدرماه» و «سوشیانت»، موعود در منابع و متون زرتشتی و تفاوت منجی و موعود
زرتشتیان و
مسلمانان.
دوم،
هندوییزم را عبارت از یک سیستم مذهبی اجتماعی که در میان مردم سرزمین
هند، در
قرن سوم ق. م رشد و نمو یافته دانسته و عناوینی که با توجه به این موضوع مورد بحث قرار داده عبارتند از:
موعود هندو، ویژگی‌های «کالی»، ادوار جهانی هندو و ویژگی‌های عصر ظهور.
آیین بودا، همچون نهری جدا شده از بستر اندیشه هندویی است و مؤلف در سوم، به بررسی موارد ذیل درباره
بودا و موعود آن (میتریه) می‌پردازد: واژه میتریه و مفهوم آن، ادوار تاریخی در نگاه
بودائیان، ویژگی میتریه، جهان در عصر ظهور او و میتریه در منابع و متون بودایی.
آخرین فصل، در بحثی کوتاه، نگاهی اجمالی به موعودهای ادیان دیگر؛ مانند
کنفسوس،
دائو،
مانی و... انداخته است.
نویسنده معتقد است، باورهای پیروان این کیش‌ها به نجات و نجات بخش نهایی را نمی‌توان به عقاید و آموزه‌های زرتشتی، یهودی، مسیحی و اسلامی منطبق دانست، بلکه می‌توان پاره‌ای از این باورها را شبیه و همانند آموزه‌های این
ادیان تلقی کرد.
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع و مآخذ در انتهای کتاب آمده است.
پاورقی‌ها به ذکر منابع و توضیح کلمات و عبارات متن پرداخته است.
نرم افزار کتابخانه مهدویت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
