منتقلة الطالبیة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«منتقلة الطالبیة»، تالیف ابو اسماعیل، ابراهیم بن ناصر بن طباطبا، به
زبان عربی و در موضوع بیان شهرها و مواضعی است که
قبایل طالبیه در آن جاها
وطن گزیده‌اند.
واژه «منتقله» را در عنوان «منتقلة الطالبیة»، به دو صورت می‌توان خواند:
۱. به فتح لام: در این صورت، مراد، مکان‌هایی است که
قبیله طالبیه به آنجاها منتقل شده‌اند و در آنها سکنی گزیده‌اند. وجه صحیح، همین است، چرا که کتاب بر اساس نام شهرها ترتیب یافته است.
۲. به کسر لام: در این صورت، مقصود، جماعات و قبایلی هستند که از شهری به شهر دیگر منتقل شده‌اند، البته این ظاهرا مراد مؤلف نیست، ولی چون کتاب هم حاوی شهرهای مزبور است و هم شامل قبایل مذکور، پس می‌توان گفت فتح و کسر لام هر دو درست است.
کتاب، شامل مقدمه محقق، مقدمه مؤلف و متن می‌باشد. شهرها و مکان‌هایی که در متن کتاب ذکر شده، به ترتیب
حروف الفبا تنظیم گردیده است.
روش مؤلف، در ارائه مطالب چنین است که در ذیل هر باب (هر حرف از حروف الفبا)، نخست، همه شهرها و مواطنی را که می‌خواهد شرح دهد، فهرست می‌کند، سپس یکی یکی آنها را می‌آورد و به شرح و تفصیل می‌پردازد، البته گاهی اوقات، اسمی را در فهرست ذکر می‌کند، ولی دیگر در قسمت شرح، از آن یاد نمی‌نماید یا بر عکس که محقق کتاب، در اواخر کتاب، در اوایل بخش «کشاف»، راز این مطلب را بازمی گوید.
کتاب، حاوی بیان اسامی شهرها، اماکن و مواضعی است که قبایل طالبیه (اولاد و فرزندان
ابوطالب) در آنها سکنی گزیده‌اند و در آن جاها زندگی کرده‌اند و سپس
وفات نموده‌اند و نیز شامل ذکر گروه‌ها و قبایلی است که در مکان‌های نام برده شده، سکونت گزیده‌اند.
مؤلف در مقدمه، گزارش کوتاهی پیرامون موضوع کتاب و انگیزه خود از تالیف این اثر و روش و شیوه بیان مطالب ارائه نموده است و متن کتاب را این گونه آغاز کرده است:
«باب الالف»
هذه اسماء البلدان و المواطن التی اولها الالف فی هذه الکتاب و قد انتقل الیها الطالبیون: اندلس، اقلام، انسلام، آثا، اسوان،
اطرابلس... اخسیکت»
آن گاه یکی یکی به شرح اماکن مزبور و گروه‌هایی که در آنها سکونت گزیده‌اند، پرداخته است و در بقیه حروف نیز همین روش را دنبال کرده است و مطلب را به این صورت به پایان برده است:
«باب الیاء»
هذه اسماء البلدان و المواطن التی اولها الیاء و قد انتقل الیها الطالبیون: یزد، ینبع، یمن، یمامة
... بالیمامة، محمد بن الحسن بن حمزة بن القاسم بن الحسن بن زید بن الحسن بن علی بن ابی طالب علیه الصلاة و السلام و السلام علی من اتبع الهدی؛ تم ما رایت فی ذکر المعقبین من الطالبیین.»
محقق کتاب، سید محمد مهدی خرسان، در مقدمه خویش، از داستان یافتن کتاب حاضر، کاری‌هایی که در مورد آن انجام داده است (
استنساخ کتاب، تحقیق
نص، تنظیم کتاب،
تعلیقه نگاری بر کتاب و استدراک)، نسخه‌های کتاب، اهمیت علم
نسب، مصطلحات نسابین و مطالبی پیرامون مؤلف و کتاب حاضر، سخن گفته است.
مطالب زیر توسط محقق کتاب، در پایان آن ذکر شده است:
۱. «کشاف»، حاوی اسامی شهرها و مواضع مذکور در کتاب، به ترتیب حروف الفبا؛
۲. «استدراک»، شامل ذکر اعلام و
ساداتی از
طالبیون که پیش از مؤلف یا معاصر با وی بوده‌اند، ولی از آنها یاد نکرده است؛
۳. جدول خطا و صواب؛
۴. فهرست محتویات کتاب.
توضیح واژه‌های غریب و دشوار و اختلاف نسخ در پاورقی‌ها ذکر شده است.
نرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
