منتخب من کتاب الشعراء (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«منتخب من کتاب الشعراء»، اثر
ابو نعیم احمد بن عبدالله بن احمد اصفهانی (م ۴۳۰) و به
زبان عربی می‌باشد که در آن، به بیان سرگذشت و شرح حال
شاعران مسلمان ، از قرن اول هجری تا
زمان خود پرداخته است.
لازم به ذکر است که «کتاب الشعراء» به طور کامل به دست ما نرسیده و تنها منتخبی از آن، در جزئی کوچک (که توسط شخصی به نام حافظ عبد الغنی، بر مدرسه ضیائیه، واقع در دامنه
کوه قاسیون ،
وقف شده است و سپس به دار الکتب ظاهریه در دمشق انتقال یافته و اخیرا در کتاب خانه اسد، استقرار یافته است)، به ما رسیده است. نام و سرگذشت چهارده شاعر در کتاب ذکر شده است. مؤلف، در نوشتن اشعار و شرح حال شاعران، از روش روایی و سندی بهره برده است؛ بدین گونه که در نقل شعر، در ابتدا، نام افرادی را که از یک دیگر آن شعر را شنیده و روایت کرده‌اند، آورده و سپس ابیاتی از آن شعر و مناسبت سروده شدن آن را می‌نویسد.
مؤلف، از شاعران نام آوری همچون
حسان بن ثابت ،
کعب بن مالک ،
لبید بن ربیعه ،
نابغه جعدی ،
جریر بن عطیه خطفی ،
دعبل بن علی خزاعی ،
ابو ذؤیب هذلی ،
رؤبة بن عجاج ،
ابو العتاهیه ،
فرزدق ،
ابو نواس ،
معمر بن مثنی ،
محمد بن مناذر و
مفضل بن محمد یاد می‌کند و از هر کدام، ابیات یا روایات یا حکایاتی را نقل می‌نماید و در آخر، روایاتی را در باره موضع
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و
اسلام نسبت به
شعر و شاعری، ذکر می‌کند. از جمله اشعاری که در کتاب، ذکر شده است، ابیاتی از
قصیده معروف فرزدق در وصف
امام سجاد علیه‌السّلام است که ترجمه ی چند بیت آن چنین است: «این، همان کسی است که سرزمین
بطحا جای گام هایش را می‌شناسد و
کعبه و حل و حرم در شناسایی اش همدم و هم قدمند. این،
فرزند بهترین تمام بندگان خدا است؛ این، همان شخصیت منزه از هر آلودگی و
رذیلت و پیراسته از هر
عیب و علت و مبرا از هر منقصت و
نارسایی و کوه بلند
علم و
فضیلت و نورافکن عظیم هدایت است. «جود و عطای کف بخشای او چنان است که چون به آهنگ دست سودن بر رکن حطیم گام فرانهد، گویی که رکن می‌خواهد تا او را نزد خود نگاه دارد و از جود و عطایش برخوردار گردد.» پایان بخش کتاب، روایاتی است در ستایش و نکوهش شعر؛ روایاتی از این قبیل که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم فرمود:
سوگند به کسی که جان من در دست اوست، پر بودن اندرون یکی از شما از چرک و
خون ، بهتر از پر بودن آن از شعری است که موجب آزار مردم شود و...
تحقیق کتاب، توسط
ابراهیم صالح دمشق صورت گرفته است. وی، علاوه بر نوشتن مقدمه تحقیق که در آن، به حیات و ممات و تالیفات نویسنده پرداخته و از این کتاب و روات آن یاد نموده، پاورقی‌هایی ارزنده نیز بر کتاب نگاشته است و در ضمن آنها به ذکر منابع و مصادر پاره‌ای از مطالب کتاب و معرفی
اعلام و اشخاص و... همت گمارده است. در پایان کتاب، فهرست‌های زیر ذکر شده است: ۱. فهرست
آیات قرآنی ؛ ۲. فهرست
احادیث ؛ ۳. فهرست شعرایی که در کتاب یاد شده‌اند؛ ۴. فهرست اعلام و اسانید؛ ۵. فهرست
شعر ؛ ۶. فهرست اماکن؛ ۷. فهرست مصادر؛
نرم افزار تراث ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
