ملامحمد بدخشی (صوفی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَدَخْشی، ملامحمد (د ۹۲۲ق یا ۹۲۳ق/۱۵۱۶ یا ۱۵۱۷م)، از
صوفیان حنفی سلسله
نقشبندیه. نسبت وی به صورت بَلَخشی نیز آمده.
او در
بدخشان به
دنیا آمد و همان‌جا نزد عمویش به آموختن بخشی از
قرآن پرداخت.
پس از آن به
دمشق رفت و در آن‌جا به جمع مریدان مولانا زاده شیخ
محمد عبدالله اتراری، مشهور به «ابن مولی اتراری» از خلفای شیخ عبیدالله احرار (د ۸۹۵ق/۱۴۹۰م) پیوست و پس از وفات شیخ با عنوان خلیفه او به
ارشاد مریدان پرداخت و طریق ترک
دنیا و تجرد را در پیش گرفت.
به گفته خود، قرآن کریم را تا
سوره العادیات نزد عمویش خواند، ولی ظاهراً تحصیلات منظم و درستی نداشت، و دیگران را هم از انس با
کتاب و مطالعه منع می‌کرد و به
انقطاع الی اللّه و اشتغال به
ذکر او دعوت می‌نمود.
بدخشی را از معتقدان
محیی‌الدین بن عربی دانسته‌اند،
و نیز گفته‌اند که وی بر خواطر وقوف داشت و بدون سعی در کسب علوم ظاهری، از طریق کشف و
الهام به حقایقی دست یافته بود و به همین دلیل، مریدان خود را از مطالعه و تحصیل علوم ظاهری منع می‌کرد.
خواجه‌محمدقاسم (از نوادگان خواجه عبیدالله احرار) که با ملامحمد بدخشی و ملااسماعیل شروانی (د ۹۴۲ق/۱۵۳۵م) از مریدان خواجه عبیدالله احرار در دمشق مصاحبت داشته، از اختلاف نظر آن دو درباره فراگیری علوم ظاهری و همچنین از ارتباط میان آن دو و اشتیاق ملااسماعیل به دیدار ملامحمد یاد کرده است.
از آن‌جا که بدخشی مخالف فراگیری علوم و نیز مطالعه کتب بود، طبعاً اثری از خود برجای نگذاشته است. از احوال مریدان و خلفای وی نیز اطلاعی در دست نیست.
سلطان سلیم عثمانی هنگام
فتح دمشق دوبار در مجلس بدخشی حاضر شد که در بار دوم شیخ سطان را به رعایت حقوق مردم سفارش کرد.
بدخشی در ۹۲۳ در دمشق وفات کرد، وی در قبرستان صالحیه دمشق در پایین
قبر ابن عربی (د ۶۳۸ق/۱۲۴۰م) به
خاک سپرده شد.
(۱)
محمد ابن طولون، اعلام الوری، به کوشش
محمد احمد دهمان، دمشق، ۱۳۸۳ق/۱۹۶۴م.
(۲)
محمد ابن طولون، القلائد الجوهریة، به کوشش
محمد احمد دهمان، دمشق، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۰م.
(۳) خانی خالدی نقشبندی، عبدالمجید، الحدائق الوردیة، دمشق، ۱۳۰۸ق.
(۴) سعدالدین،
محمد، تاج التواریخ، استانبول، ۱۲۸۰ق.
(۵) طاش کوپری‌زاده،
احمد، الشقائق النعمانیة، به کوشش
احمد صبحی فرات، استانبول، ۱۴۰۵ق.
(۶) غزی،
محمد، الکواکب السائرة، به کوشش جبرائیل سلیمان جبور، بیروت، ۱۳۶۴ق/۱۹۴۵م.
(۷) نبهانی، یوسف، جامع کرامات‌الاولیاء، به‌کوشش ابراهیم عطوه عوض، قاهره، ۱۴۰۹ق/ ۱۹۸۹م.
(۸) یوسف بن اسماعیل نبهانی، جامع کرامات الاولیاء، چاپ ابراهیم عطوه عوض، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
(۹) یس سنهوتی، الانوار القدسیة فی مناقب السادة النقشبندیة، مصر ۱۳۴۴.
(۱۰) TOrkiye diyanet vakf o Isl @ m ansiklopedisi، Istanbul، ۱۹۲۲؛
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بدخشی، ملامحمد»، شماره۴۶۰۲. دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ملامحمد بدخشی»، شماره۷۰۶.
