ملامحمد بدخشی (شاعر)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بدخشی تخلص
شاعر سده ۹ق/۱۵م در سرزمين
خراسان قديم است. با آنكه اين شاعر در عصر خويش از شاعران برجسته درباري به شمار مى‌رفته، و از احترام ويژه‌اي برخوردار بوده‌اند، درباره زندگى آن اطلاعات دقيق و جامعى در دست نيست. در برخی از تذکره‌ها از او با نام حمید
بدخشی نیز یاد شده است.
تاریخ ولادت و وفات او معلوم نیست. همین قدر می‌دانیم که معاصر امیرعلیشیر نوایی است و مدت ۳۰
سال ملازم درگاه او بوده، و با بهره‌مندی از عنایتهای او در
آسایش و
آرامش، روزگار گذرانده است.
اصل وی از
قریه اشکمیش یا اشکمش از قرای قندز (قندوز کنونی) از توابع
خراسان قدیم بوده است.
و از آن‌جا که اشکمیش از قرای
بدخشان محسوب نمی‌شده، روشن نیست که
شاعر، از چه رو
بدخشی تخلص می‌کرده است.
بدخشی مدتی در این روستا به تحصیلات مقدماتی پرداخت، سپس برای تکمیل معلومات خود به
هرات رفت، در حین تحصیل از غایت خوش طبعی به «لوندی و رندی» افتاد و در کوچه و
بازار بی‌دستار و بی‌پای افزار گردش می‌کرد تا آنکه سرانجام لطف الهی او را از وادی
گمراهی به راه راست آورد و توفیق
توبه نصیب او شد.
به گزارش تذکره‌نویسان،
بدخشی، شاعری خوش گفتار و شیرین کلام، و در رسایی سخن و حسن‌خلق و طبع لطیف کم‌نظیر بوده است.
وی افزون بر سرودن
شعر در قالبهای گوناگون، به نظم معما و گرد آوردن قواعد این فن نیز همت گماشته، و رساله‌ای در قواعد معما نوشته
که در میان مردم عصر او مشهور بوده است.
ظهیرالدین محمد بابر معماهای او را خوب نمی‌داند، ولی به خوش‌صحبتی او اشاره می‌کند و می‌نویسد که ملامحمد
بدخشی مدتی در
شهر سمرقند ملازم وی بوده است.
معماهایی از این شاعر در تذکره نصرآبادی موجود است.
دائرهالمعارف آریانا که سرگذشت او را با سرگذشت
بدخشی سمرقندی، شاعر دربار الغ‌بیگ آمیخته است، سال وفات وی را ۹۲۹ق/۱۵۲۳م ذکر می‌کند
که قابل اعتماد نیست.
(۱) آفتاب‌رای لکهنوی، ریاض العارفین، به کوشش حسام‌الدین راشدی، تهران، ۱۳۵۵ش/۱۹۷۶م.
(۲) ظهیرالدین محمد بابر، بابرنامه، ترجمه آنت بوریج، لندن، ۱۹۷۱م.
(۳)
غیاث‌الدین خواندمیر، حبیب‌السیر، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، ۱۳۵۳ش.
(۴)
غیاث‌الدین خواندمیر، فصلی از خلاصه الاخبار، به کوشش گویا اعتمادی، تهران، ۱۳۴۵ش.
(۵) دائرهالمعارف آریانا، کابل، ۱۳۴۱ش/۱۹۶۲م.
(۶) رازی، امین احمد، هفت اقلیم، به کوشش جواد فاضل، تهران، ۱۳۴۰ش.
(۷) علی حسن خان، صبح گلشن، به کوشش محمد عبدالمجید، کلکته، ۱۲۹۵ق.
(۸) علیشیر نوایی، مجالس النفائس، به کوشش علی‌اصغر حکمت، تهران، ۱۳۲۳ش.
(۹) میرخواند، محمد، روضهالصفا، تهران، ۱۳۳۹ش.
(۱۰) نصرآبادی، محمد طاهر، تذکره، تهران، ۱۳۱۷ش.
(۱۱) Iranica.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بدخشی»، شماره۴۵۹۹.
