ملاعبدالله مدرس زنوزی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ملاعبدالله مدرس زنوزی، دانشمند فاضل، حکیم الهی و از درخشان‌ترین چهره‌های حوزه فلسفی در
قرن ۱۳ هـ ق (۱۲۷۵ هـ ق) زمان
قاجاریه معروف به «مدرس» می‌باشد.
پدرش بیرمقلی ملقب به «
باباخان زنوزی» است. تاریخ تولدش مشخص نیست ولی در قریه "زنوز"، از توابع شهر مرند در استان
تبریز، بوده که در همان اوایل سن نوجوانی ظاهرا از آنجا به «
خوی» رفت و مقدمات علوم عربی و فارسی و ادبی را همانجا «
آذربایجان» تحصیل کرد و تا نهایت تحصیلات خود ادامه داد تا اینکه به «ملاعبدالله نحوی» معروف شد. سپس به
عتبات عالیات رفت و در
حوزه کربلا مشغول به
اصول فقه در خدمت «صاحب کتاب ریاض» شد. آنگاه به
قم برگشت تا از محضر درسی «
میرزا ابوالقاسم قمی» صاحب کتاب
قوانین و مجتهد مشهور بهره‌مند شد و پس از تکمیل علوم فقهی شرعی، به
اصفهان عزیمت نمود، تا به تحصیلاتش در علوم حکمیه و فلسفی بپردازد. در آنجا نزد استاد بزرگ آخوند
ملاعلی نوری مازندرانی (حکیم نوری) به همان دروس مشغول شده و
حکمت و
فلسفه را آموزش دید و از بزرگ‌ترین و شاخص‌ترین شاگردان ملاعلی شد. در همان اصفهان علم اصول فقه و
علوم نقلی را کامل نمود و در علوم ریاضیه به قدر امکان تحصی نمود و خلاصه در تمام علوم ظاهر و باطن سرآمد شد. زمانی که مرحوم «حاج
محمدحسین خان مروی» در دارالخلافه طهران، مدرسه
مروی را بنا کرد و به اتمام رساند، خواست تا «آخوند ملاعلی نوری» بزرگ فلاسفه آن‌روز از اصفهان به طهران آمده و در آن مدرسه تدریس فلسفه کند. اما ملاعلی در جواب نوشت که در اصفهان دوهزار نفر شاگرد در حوزه درس من و بلکه ۴۰۰ نفر خصوصی در درس من شرکت می‌کنند که اگر آن‌ها را ترک کنم موجب پریشانی و سردرگمی آن‌ها می‌شود.
محمدحسین خان استدعا کرد که یکی از شاگردان ایشان که لایق می‌دانند، روانه آنجا شود و «ملاعلی» هم «ملاعبدالله زنوری» را که بهترین شاگرد خود می‌دانست، به
تهران فرستاد. ایشان در طهران مورد عنایت خاصه ملوکانه «
فتحعلی شاه قاجار» قرار گرفت. (زیرا این درخواست توسط او انجام شده بود) ملاعبدالله سال ۱۲۳۷ به تهران آمد و مدت بیست سال در
مدرسه مروی تدریس نمود تا اینکه دعوت حق را لبیک گفت.
آخوند ملاعبدالله در فهم کلمات
ملاصدرا و احاطه به افکار و تبحر در آراء عقاید او کم‌نظیر است و می‌توان حل بسیاری از مشکلات و معضلات و عویصات
اسفار و
شواهد و دیگر آثار ملاصدرا را در آثار این حکیم محقق جستجو کرد.
مسئله مهم جامعیت این فیلسوف محقق است در طرق و مشارب مختلف فلسفی محققان از شارحان آثار وارده از
ائمه شیعه در اصول و
عقاید!!
وی حواشی مختصر بر اسفار، شواهد،
مبدا و معاد،
اسرارالآیات،
شفا، نوشته.
بیشتر آثار و کتب درسی ملاصدرا را به خط خود نوشته و آنچه را که استنساخ کرده، بی غلط و مورد اعتماد افاضل می‌باشد. اصولا تعلیقه‌هایش بر کتب فلسفی مفصل نیست. رساله علیت او در چگونگی غضب خداوندی بر گنه‌کاران می‌باشد. اثر تفضیلی او ۲ تا است
۱-
انوار جلیه: در شرح حدیث حقیقت، از
کمیل بن زیاد، معروف به حدیث علوی که به درخواست فتحعلی شاه قاجار تالیف شده است.
۲-
لمعات الهیه: در اثبات
واجب‌الوجود و صفات او، و در
علم الهی به معنای اخص به روش کتاب اسفار، تالیف شده که با تعلیقه فرزندش «آقا علی» و با مقدمه انگلیسی دکتر سیدحسین نصر استاد دانشگاه تهران نشر گشت.
این کتاب نیز به امر فتحعلی شاه قاجار و فرزندش ظل‌السلطان، تالیف شد و از آثار نفیس به شمار می‌رود. ملاعبدالله در اول و آخر این دو کتاب فتحعلی شاه را بسیار ستوده است. اصل نسخه خطی کتاب «لمعات الهیه» در حال حاضر در
کتابخانه مجلس شورای اسلامی محفوظ است. آن‌را همسر محترم آخوند، خانم سیده بیگم
وقف نمود و مهر فرزندانش آقا علی و آقا حسن زنوری معروف به شرف‌الملک در کنار وقفنامه دیده می‌شود.
۱- آقا
سیدعلی طباطبائی، صاحب ریاض (استاد او در علوم نقلی) در
کربلا.
۲- میزا ابوالقاسم قمی، صاحب قوانین الاصول (استاد او در قم).
۳-
سیدمحمدباقر شفتی دشتی معروف به حجة‌الاسلام (استاد او در
علم فقه در اصفهان).
۴- سیدمحمد طباطبائی معروف به «
سید مجاهد»، فرزند آقا سیدعلی طباطبائی در اصفهان.
۵- آخوند ملاعلی نوری مازندرانی (استاد او در حکمت و فلسفه در اصفهان).
از تعداد شاگردان این فیلسوف بزرگ اطلاع کافی در دست نیست، اما می‌دانیم که بزرگانی چون:
۱-
شیخ مرتضی انصاری دزفولی.
۲- علامه
میرزا ابوالقاسم تهرانی نوری معروف به «کلانتر» و فرزند برومندش.
۳- آخوند
ملاحسن خوئی.
۴-
آقا علی مدرس زنوری، معروف به آقا علی حکیم از دست پروردگان ایشانند.
و سرانجام این بزرگمرد الهی، سال ۱۲۵هـ ق دار فانی را وداع گفت. در تاریخ آن گفته‌اند: «روح عبدالله همی روحانیون را پیشوا»
• محمدعلی مدرس، ریحانة الادب.
• سیدجلال‌الدین آشتیانی، چهره‌های درخشان.
• منوچهر صدوقی سها، تاریخ حکما و عرفای متاخر.
• مرتضی مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران.
• دائرةالمعارف تشیع.
دایرة‌المعارف طهور، برگرفته از مقاله «ملاعبدالله مدرس زنوزی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۹/۱۸.
