ملاعبدالله مدرس زنوزی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ملاعبدالله مدرس زنوزی، دانشمند فاضل، حکیم الهی و از درخشان‌ترین چهره‌های حوزه فلسفی در
قرن ۱۳ هـ ق (۱۲۷۵ هـ ق) زمان
قاجاریه معروف به «مدرس» می‌باشد.
پدرش بیرمقلی ملقب به «
باباخان زنوزی» است. تاریخ تولدش مشخص نیست ولی در قریه "زنوز"، از توابع شهر مرند در استان
تبریز، بوده که در همان اوایل سن نوجوانی ظاهرا از آنجا به «
خوی» رفت و مقدمات علوم عربی و فارسی و ادبی را همانجا «
آذربایجان» تحصیل کرد و تا نهایت تحصیلات خود ادامه داد تا اینکه به «ملاعبدالله نحوی» معروف شد. سپس به
عتبات عالیات رفت و در
حوزه کربلا مشغول به
اصول فقه در خدمت «صاحب کتاب ریاض» شد. آنگاه به
قم برگشت تا از محضر درسی «
میرزا ابوالقاسم قمی» صاحب کتاب
قوانین و مجتهد مشهور بهره‌مند شد و پس از تکمیل علوم فقهی شرعی، به
اصفهان عزیمت نمود، تا به تحصیلاتش در علوم حکمیه و فلسفی بپردازد. در آنجا نزد استاد بزرگ آخوند
ملاعلی نوری مازندرانی (حکیم نوری) به همان دروس مشغول شده و
حکمت و
فلسفه را آموزش دید و از بزرگ‌ترین و شاخص‌ترین شاگردان ملاعلی شد. در همان اصفهان علم اصول فقه و
علوم نقلی را کامل نمود و در علوم ریاضیه به قدر امکان تحصی نمود و خلاصه در تمام علوم ظاهر و باطن سرآمد شد. زمانی که مرحوم «حاج
محمدحسین خان مروی» در دارالخلافه طهران، مدرسه مروی را بنا کرد و به اتمام رساند، خواست تا «آخوند ملاعلی نوری» بزرگ فلاسفه آن‌روز از اصفهان به طهران آمده و در آن مدرسه تدریس فلسفه کند. اما ملاعلی در جواب نوشت که در اصفهان دوهزار نفر شاگرد در حوزه درس من و بلکه ۴۰۰ نفر خصوصی در درس من شرکت می‌کنند که اگر آن‌ها را ترک کنم موجب پریشانی و سردرگمی آن‌ها می‌شود.
محمدحسین خان استدعا کرد که یکی از شاگردان ایشان که لایق می‌دانند، روانه آنجا شود و «ملاعلی» هم «ملاعبدالله زنوری» را که بهترین شاگرد خود می‌دانست، به
تهران فرستاد. ایشان در طهران مورد عنایت خاصه ملوکانه «
فتحعلی شاه قاجار» قرار گرفت. (زیرا این درخواست توسط او انجام شده بود) ملاعبدالله سال ۱۲۳۷ به تهران آمد و مدت بیست سال در
مدرسه مروی تدریس نمود تا اینکه دعوت حق را لبیک گفت.
آخوند ملاعبدالله در فهم کلمات
ملاصدرا و احاطه به افکار و تبحر در آراء عقاید او کم‌نظیر است و می‌توان حل بسیاری از مشکلات و معضلات و عویصات
اسفار و
شواهد و دیگر آثار ملاصدرا را در آثار این حکیم محقق جستجو کرد.
مسئله مهم جامعیت این فیلسوف محقق است در طرق و مشارب مختلف فلسفی محققان از شارحان آثار وارده از
ائمه شیعه در اصول و
عقاید!!
وی حواشی مختصر بر اسفار، شواهد،
مبدا و معاد،
اسرارالآیات،
شفا، نوشته.
بیشتر آثار و کتب درسی ملاصدرا را به خط خود نوشته و آنچه را که استنساخ کرده، بی غلط و مورد اعتماد افاضل می‌باشد. اصولا تعلیقه‌هایش بر کتب فلسفی مفصل نیست. رساله علیت او در چگونگی غضب خداوندی بر گنه‌کاران می‌باشد. اثر تفضیلی او ۲ تا است
۱-
انوار جلیه: در شرح حدیث حقیقت، از
کمیل بن زیاد، معروف به حدیث علوی که به درخواست فتحعلی شاه قاجار تالیف شده است.
۲-
لمعات الهیه: در اثبات
واجب‌الوجود و صفات او، و در
علم الهی به معنای اخص به روش کتاب اسفار، تالیف شده که با تعلیقه فرزندش «آقا علی» و با مقدمه انگلیسی دکتر سیدحسین نصر استاد دانشگاه تهران نشر گشت.
این کتاب نیز به امر فتحعلی شاه قاجار و فرزندش ظل‌السلطان، تالیف شد و از آثار نفیس به شمار می‌رود. ملاعبدالله در اول و آخر این دو کتاب فتحعلی شاه را بسیار ستوده است. اصل نسخه خطی کتاب «
لمعات الهیه» در حال حاضر در
کتابخانه مجلس شورای اسلامی محفوظ است. آن‌را همسر محترم آخوند، خانم سیده بیگم
وقف نمود و مهر فرزندانش آقا علی و آقا حسن زنوری معروف به شرف‌الملک در کنار وقفنامه دیده می‌شود.
۱- آقا
سیدعلی طباطبائی، صاحب ریاض (استاد او در علوم نقلی) در
کربلا.
۲- میزا ابوالقاسم قمی، صاحب قوانین الاصول (استاد او در قم).
۳-
سیدمحمدباقر شفتی دشتی معروف به حجة‌الاسلام (استاد او در
علم فقه در اصفهان).
۴- سیدمحمد طباطبائی معروف به «
سید مجاهد»، فرزند آقا سیدعلی طباطبائی در اصفهان.
۵- آخوند ملاعلی نوری مازندرانی (استاد او در حکمت و فلسفه در اصفهان).
از تعداد شاگردان این فیلسوف بزرگ اطلاع کافی در دست نیست، اما می‌دانیم که بزرگانی چون:
۱-
شیخ مرتضی انصاری دزفولی.
۲- علامه
میرزا ابوالقاسم تهرانی نوری معروف به «کلانتر» و فرزند برومندش.
۳- آخوند
ملاحسن خوئی.
۴-
آقا علی مدرس زنوری، معروف به آقا علی حکیم از دست پروردگان ایشانند.
و سرانجام این بزرگمرد الهی، سال ۱۲۵هـ ق دار فانی را وداع گفت. در تاریخ آن گفته‌اند: «روح عبدالله همی روحانیون را پیشوا»
• محمدعلی مدرس، ریحانة الادب.
• سیدجلال‌الدین آشتیانی، چهره‌های درخشان.
• منوچهر صدوقی سها، تاریخ حکما و عرفای متاخر.
• مرتضی مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران.
• دائرةالمعارف تشیع.
دایرة‌المعارف طهور، برگرفته از مقاله «ملاعبدالله مدرس زنوزی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۹/۱۸.
