ملازمات عقلی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تلازم عقلی میان دو یا چند چیز را ملازمات عقلی گویند.
ملازمات عقلی، مقابل
ملازمات غیرعقلی (اتفاقی، شرعی و
عرفی) بوده و به معنای
حکم عقل به وجود ملازمه و همراهی میان وجود دو یا چند چیز است، مانند: ملازمه عقلی میان
حکم شرع و
حکم دیگر (اعم از عقلی، شرعی و یا غیر آن)؛ به این بیان که عقل، این ملازمه عقلی را کبری قرار می‌دهد تا به حکم شرع برسد، اعم از این که
صغرای آن، حکم عقلی باشد یا شرعی و یا
عرفی.
در جایی که
صغری عقلی باشد، بحث
مستقلات عقلی پیش می‌آید و در جایی که
صغری شرعی یا
عرفی باشد، بحث
غیر مستقلات عقلی مطرح می‌شود.
برای مثال،
عقل حکم شرعی: «العدل یحسن فعله شرعا» را این گونه به دست می‌آورد که نخست به حسن
عدل حکم می‌کند: «العدل یحسن فعله عقلا»، سپس این
صغری را در کنار کبرای عقلی دیگر می‌گذارد که همان ملازمه بین حکم عقل و حکم شرع است: «کل ما یحسن فعله عقلا یحسن فعله شرعا»؛ یعنی به کمک ملازمه بین حکم عقلی (حسن عدل) و حکم شرعی (حسن عدل) نتیجه می‌گیرد که عدل از نظر شرع نیز حسن دارد.
بنابراین، عقل، بین حکم شرع (حسن شرعی عدل) و بین حکم عقل (حسن عقلی عدل) ملازمه می‌بیند، و در این جا چون
صغری، عقلی است و کبری، که همان ملازمه باشد، نیز عقلی است، به آن مستقلات عقلی می‌گویند.
و در جایی که
صغری شرعی باشد، مانند این که
شرع ذی المقدمه را
واجب بداند و عقل در کبری به ملازمه میان وجوب شرعی ذی المقدمه و وجوب شرعی مقدمات آن حکم نماید، این نتیجه به دست می‌آید که مقدمه واجب، شرعاً واجب است، و چون در این جا فقط کبری عقلی است و
صغری شرعی است، به آن غیر مستقلات عقلی می‌گویند.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۷۹۰، برگرفته از «ملازمات عقلی».
