مقدور (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَقْدُور: (وَ كانَ أَمْرُ اللَّهِ قَدَرًا مَّقْدُورًا) اسم مفعول به معنی
«قدرت داده شده» و آنچه در تحت
قدرت و در خور توانایی است و به امری حتمی نیز اطلاق می‌شود.
به موردی از کاربرد
مَقْدُور در
قرآن، اشاره می‌شود:
(ما كانَ عَلَى النَّبِيِّ مِنْ حَرَجٍ فيما فَرَضَ اللَّهُ لَهُ سُنَّةَ اللَّهِ فی الَّذينَ خَلَوْا مِن قَبْلُ وَ كانَ أَمْرُ اللَّهِ قَدَرًا مَّقْدُورًا) (هيچ‌گونه منعى بر پيامبر در آنچه
خدا براى او مقرر داشته نيست؛ اين
سنّت الهی در مورد كسانى كه پيش از اين بوده‌اند نيز جارى بوده و
فرمان خدا روى حساب و
تدبیر كاملى است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
يعنى خدا از ناحيه خود براى هر فردى چيزى را كه سازگار حال اوست
مقدر مى‌كند، و انبياء هم از آنچه خدا برايشان
مقدر كرده استثناء نشده و ممنوع نگشته‌اند، همان چيزهايى كه براى ساير مردم
مباح است براى ايشان نيز مباح است، بدون اينكه
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از پاره‌اى از آن
مقدرات ممنوع و محروم باشد.
آیه مورد بحث در ادامه داستان ازدواج پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با
زینب (دخترعمه خود) پس از متارکه با
زید بن حارثه (
برده آزادشده پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نازل شده است که ما شرح مفصل آن را در جای خود آورده‌ایم. به هر حال این
آیه می‌گوید: «هیچ‌گونه جرمی بر پیامبر در آنچه خدا بر او
واجب کرده است نیست، این سنت الهی در مورد کسانی که پیش از این بوده‌اند نیز جاری بوده است و فرمان خدا روی حساب و برنامه دقیقی است»
(وَ کانَ اَمْرُ اللّٰهِ قَدَراً مَقْدُوراً) تعبیر به «
قدرا مقدورا» ممکن است اشاره به حتمی بودن فرمان الهی باشد و ممکن است ناظر به رعایت
حکمت و
مصلحت در آن باشد، امّا مناسب‌تر با مورد آیه این است که هر دو معنی از آن اراده شود، یعنی فرمان خدا هم روی حساب است و هم بی‌چون و چرا لازم الاجرا است.
جالب این که در تواریخ می‌خوانیم: پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در مورد
ازدواج با زینب آنچنان دعوت عامی برای صرف غذا از مردم به عمل آورد که در مورد هیچ‌یک از همسرانش سابقه نداشت.
گویا با این کار می‌خواست نشان دهد که به هیچ وجه مرعوب سنّت‌های خرافی محیط نیست، بلکه به اجرای این دستور الهی افتخار می‌کند، بعلاوه در نظر داشت که از این راه آوازه شکستن این سنّت جاهلی را به گوش همگان در سراسر
جزیره عرب برساند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مَقْدُور»، ج۳، ص۵۷۹-۵۸۰.
