مقدمه حرام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بحث از
حرمت یا عدم حرمت شرعی مقدمه حرام می باشد.
مراد از این اصطلاح، بحث از
حکم مقدمه حرام در مسئله ثبوت
ملازمه شرعی بین حکم
حرام و حکم
مقدمه آن می‌باشد و گفت و گو در این باره است که اگر کسی انجام کار حرامی را
قصد کرد آیا مقدمات آن کار نیز
حرام شرعی است یا خیر؛
برای مثال، اگر شخصی قصد
کشتن کسی را داشته باشد، آیا خرید
اسلحه نیز برایش حرام است،
یا اگر کسی قصد
شرب خمر در مکانی را دارد، آیا رفتن به آن مکان نیز برای او حرام است یا خیر.
در مسئله دیدگاه‌های گوناگونی وجود دارد:
۱. برخی، هم چون مرحوم «
امام خمینی » مطلقا به عدم وجود ملازمه بین حرمت حرام و مقدمه آن معتقد هستند.
۲. عده‌ای مانند مرحوم «
آخوند خراسانی » بین
مقدمات تولیدی (تسبیبی) و غیر آن تفصیل داده‌اند؛
به این بیان که اگر مقدمه حرام،
علت تامه تحقق حرام باشد، به گونه‌ای که پس از انجام مقدمه،
ذی المقدمه هم تحقق پیدا کند، چنین مقدمه‌ای
حرام است هر چند موارد کمی از مقدمات این گونه می‌باشد و بیشتر مقدمات حرام به گونه‌ای است که امکان دارد فردی تمام مقدمات فعل محرمی را آماده کند، اما پس از انجام همه مقدمات،
اراده ارتکاب حرام ننماید، زیرا
اختیار و اراده
مکلف ، آخرین جزء علت است؛ این گونه مقدمات حرام، حرام نمی‌باشد.
۳. مرحوم «
آقا ضیاء عراقی » تفصیل دیگری داده است؛ به این بیان که اگر مقدمه حرام از قبیل جزء اخیرِ علت تامه باشد، در
حرمت آن اشکالی وجود ندارد و سزاوار است که از محل بحث خارج گردد؛
هم چنین در جایی نیز که مقدمه حرام از قبیل علت تامه برای ذی المقدمه (حرام) باشد، بدون اشکال حرام است.
اما در صورتی که مقدمه، غیر از این دو مورد باشد و
مکلف پس از مقدمه، اختیار داشته باشد که حرام را انجام ندهد، در این حالت، اگر
ذی المقدمه در خارج واقع نگردد، این مقدمه حرام نیست و نهایت آن است که اگر مرتکب مقدمه، قصد ایصال داشته باشد،
متجری محسوب می‌شود،
اما در صورتی که
مقدمه از دو نوع اول نباشد و بعد از آن ذی المقدمه واقع شود، در این جا حرمت مطلقا از ذی المقدمه به مقدمه
سرایت می‌کند.
۴. برخی گفته‌اند: اگر قصد
توصل به حرام باشد موجب سرایت حرمت به مقدمه است و اگر قصد توصل نباشد، مقدمه حرام نیست.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۷۷۷، برگرفته از مقاله «مقدمه حرام».
