مقتل مقرم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مقتل مقرم، از مباحث مرتبط به تاریخ‌نگاری
عاشورا و مقتل‌نگاری است. این مقتل، با عنوان مقتل الحسین (علیه‌السّلام) یکی از مقاتل قرن چهارده قمری و نگاشته
سید عبدالرزاق موسوی مقرم متوفای ۱۳۹۱ ق می‌باشد. این اثر به زبان عربی و در قالب چهار بخش نگاشته شده است. با وجود استقبال محافل و مجالس روضه‌خوانی از این کتاب و برخورداری از ساختاری منظم، گزارش‌های ضعیف و نامعتبر نیز در آن یافت می‌شود. لازم به ذکر است که مقتل مقرم دارای ترجمه‌هایی به زبان فارسی است.
مقتل‌نگاری نوعی از تاریخ‌نگاری است که به طور خاص به شرح و بسط جزئیات
شهادت امام حسین (علیه‌السّلام) و یارانش در واقعه
کربلا می‌پردازد. این روایت‌ها که در ابتدا به صورت شفاهی نقل می‌شدند، بعدها به صورت مکتوب نیز ثبت و ضبط شده و به عنوان "مقتل الحسین" شناخته می‌شوند. سه قرن هشتم، نهم و دهم، دوره افول مقتل‌نویسی و عاشورانگاری است و به جز موارد معدودی که گزارش شده، آثار مهمی در این سه قرن، تدوین و نگارش نشده و اگر هم نگاشته شده باشد، افزون بر آنکه خود ان آثار موجود نیستند، نام و نشانه‌ای هم از آنها در نگاشته‌های بعدی ثبت نشده است. اوج مقتل‌نویسی در این دوره مربوط به قرن چهاردهم است. در قرن چهاردهم، مورخان و نویسندگان مسلمان، به ویژه ایرانیان، به مقتل‌نویسی توجه زیادی داشته‌اند. در کنار روایت‌های تراژیک و احساسی، شاهد ظهور رویکردی سیاسی به واقعه
عاشورا هستیم. این رویکرد جدید، متاثر از مبارزات ظلم‌ستیزانه شیعیان و جنبش‌های عدالت‌خواهی و
مشروطه بوده است. یکی از این مقاتل، کتابی با نام مقتل الحسین (علیه‌السّلام) نگاشته
سید عبدالرزاق موسوی مقرم متوفای ۱۳۹۱ ق می‌باشد.
سید عبد الرّزاق موسوی مقرّم (۱۳۱۶-۱۳۹۱ ه.ق)، که سلسله نسب او به
امام موسی بن جعفر (علیه‌السّلام) می‌رسد از علمای شیعی قرن چهاردهم بوده است. او علوم عقلی و نقلی را در محضر بزرگان فراگرفت و در
اصول،
فقه،
حدیث، ادبیات،
فلسفه،
درایه و
حکمت صاحب‌نظر گشت. از او تالیفات زیادی درباره زندگی اهل بیت بر جای مانده است که مشهورترین آنها مقتل مقرم است. سید مقرم سرانجام در سال ۱۳۹۱ ه.ق به رحمت ایزدی پیوست.
سید عبدالرزاق موسوی مقرم کتاب مقتل الحسین (علیه‌السّلام) را به
زبان عربی در چهار بخش نگاشته است. از جمله مباحث بخش اول _که تنها بخش تحلیلی کتاب است_ می‌توان به این موارد اشاره کرد:
لعن بر
یزید، علم
امام حسین (علیه‌السّلام) به شهادت خود و عدم منافات آن با
آیه تهلکه، پیروز شدن آن حضرت، بقای
شریعت به وجود او،
گریه بر او و
سجده بر
تربت وی، علت آنکه حضرت، زنان و فرزندانش را همراه خود به
کربلا برد.
در بخش دوم به حوادثی از جمله
مرگ معاویه و بیعت‌خواهی یزید از امام حسین (علیه‌السّلام)، خروج آن حضرت از
مدینه و اقامت در
مکه، اعزام
مسلم به
کوفه و قیام وی، خروج آن حضرت از
مکه و حرکت به سوی کوفه و منازل و حوادث بین راه تا رسیدن به
کربلا و حوادث روزهای اقامت در کربلا و نیز
شب عاشورا، پرداخته شده است.
بخش سوم به حوادث
روز عاشورا و مبارزه و نبرد اصحاب امام حسین (علیه‌السّلام) و
بنی هاشم و در نهایت مبارزه و شهادت حضرت و
غارت لباس امام (علیه‌السّلام) اختصاص داده شده است.
بخش چهارم، به حوادث پس از شهادت امام (علیه‌السّلام) اختصاص دارد؛ از جمله برخی از حوادث خارق‌العاده، غارت خیمه‌گاه، اسب تاختن بر بدن مطهر امام (علیه‌السّلام)، فرستادن سرهای شهدا به کوفه، حرکت اسرا به سوی کوفه، خطبه‌های
اهل بیت (علیه‌السّلام) در کوفه، دفن پیکر امام (علیه‌السّلام)، اسرا در دارالاماره کوفه تا رفتن اهل بیت (علیه‌السّلام) به
شام و حوادث بین راه، حوادث شام و دربار یزید تا بازگشت اهل بیت (علیه‌السّلام) از شام و حضور آنان در
اربعین شهادت حضرت در کربلا و سرانجام بازگشت آنان به مدینه.
با اینکه این کتاب از نظر ارائه بحث و ترتیب حوادث، از آثاری است که در چند دهه اخیر، مورد توجه و اعتنای محافل و مجالس وعظ و روضه خوانی قرار گرفته است، ولی مانند بسیاری از آثار دیگر این قرن _هرچند کمتر_ از
آفت اعتماد به گزارش‌های ضعیف و نامعتبر مصون نمانده است؛ چنان که گزارش‌هایی همانند انتساب یک نیایش به امام حسین (علیه‌السّلام) در هنگام شهادت،
انتساب تعبیر الظلیمة الظلیمة، من امة قتلت ابن بنت نبیها به اسب امام حسین (علیه‌السّلام) از زبان
امام باقر (علیه‌السّلام)،
گزارش فریاد و ناله شیر در کنار بدن مطهر امام،
بر روی دست قرار دادن بدن امام (علیه‌السّلام) توسط
حضرت زینب و نسبت دادن این سخن:
«الهی تقبل منا هذا القربان» به
حضرت زینب هنگام عبور اسرا از کنار اجساد شهدا،
و جریان نان و خرما و گردو دادن کوفیان به کودکان اهل بیت (علیه‌السّلام)
از گزارش‌های ضعیف و نامعتبر این اثر است.
این کتاب نخستین بار به کوشش محقق گرانمایه عزیزالله عطاردی با عنوان «چهره خونین حسین سیدالشهدا (علیه‌السّلام) یا داستان کربلا» در
سال ۱۳۵۱ شمسی به فارسی ترجمه و چاپ شده است و بار دیگر، با عنوان «سالار کربلا حسین بن علی (علیه‌السّلام)» به قلم مرتضی فهیم کرمانی و بار سوم با عنوان «مقتل مقرم یا روز واقعه» توسط محمدمهدی عزیزاللهی کرمانی، ترجمه و چاپ شده است.
• پیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۱، ص۱۳۸-۱۴۸.
