مقتل ابن ابار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مقتل ابن ابار، از مباحث مرتبط به تاریخ‌نگاری
عاشورا و مقتل‌نگاری است. این مقتل، با عنوان درر
السمط فی خبر السبط، یکی از مقاتل قرن هفتم هجری و نگاشته محمد بن عبدالله بن ابی بکر قضاعی، معروف به
ابن ابار بلنسی متوفای ۶۵۸ق می‌باشد. این اثر حاضر، مرثیه‌ای منثور در رثای
امام حسین (علیه‌السّلام) و خاندان ایشان است که با بهره‌گیری از نثری فاخر، مسجع و آراسته به صنایع ادبی، به نگارش درآمده است. مؤلف در این اثر، ضمن روایت وقایع منتهی به
شهادت امام حسین (علیه‌السّلام)، به مدح و ثنای آن حضرت پرداخته و
یزید را، مورد نکوهش قرار می‌دهد. این امر، گمانه‌زنی‌هایی را در خصوص
مذهب شیعی مؤلف برانگیخته است.
مقتل‌نگاری نوعی از تاریخ‌نگاری است که به طور خاص به شرح و بسط جزئیات
شهادت امام حسین (علیه‌السّلام) و یارانش در واقعه
کربلا می‌پردازد. این روایت‌ها که در ابتدا به صورت شفاهی نقل می‌شدند، بعدها به صورت مکتوب نیز ثبت و ضبط شده و به عنوان "مقتل الحسین" شناخته می‌شوند. در قرن هفتم به لحاظ تعداد مقاتل و نگاشته‌های مربوط به واقعه کربلا نسبت به قرون ابتدایی دوره افول مقتل‌نگاری و نگاشته‌های‌عاشورایی محسوب می‌شود. یکی از این مقاتل، کتابی با نام درر
السمط فی خبر السبط اثر محمد بن عبدالله بن ابی بکر قضاعی، معروف به ابن ابار بلنسی متوفای ۶۵۸ق می‌باشد.
ابن اَبّار، ابوعبدالله محمّد عبدالله قُضاعی (۵۹۵-۶۵۸ق)، کاتب، مورّخ،
محدّث، ادیب و سیاستمدار اندلسی در قرن هفتم هجری بوده است.
ابن ابار آثار متعددی را در موضوعات مختلف تالیف نموده است. یکی از این آثار کتابی با نام دُرَرَ
السِمط فی خبر السِبط است که به سبکی ادیبانه به ذکر تاریخ عاشورا و وقایع کربلا می‌پردازد. این اثر، مرثیه‌ای منثور برای
امام حسین (علیه‌السّلام) و خاندانش است؛ چنان که اثر دیگر او
معادن اللجین فی مراثی الحسین (علیه‌السّلام) مرثیه منظومی در این باره است.
نثر این کتاب، پیچیده،
مسجع و دارای آرایه‌های ادبی است. انشای آن به سبک مقامات، و متن آن، مختصر است. این اثر در ۱۲۶ صفحه با پاورقی‌های مصحح و محقق آن چاپ شده است. مصحح تا صفحه ۶۰ (در قالب پنجاه صفحه) به شرح زندگی و جایگاه علمی مؤلف و کتاب پرداخته است. از ۶۶ صفحه باقی مانده، حدود نیمی از آن، پاورقی است. بنابراین متن کتاب بیش از ۳۰ صفحه نیست و از این میزان، حدود پانزده صفحه آن درباره امام حسین (علیه‌السّلام) است.
مطالب این کتاب دارای عنوان نیست و هر قسمت با عنوان «فصل» از قسمت دیگر جدا شده است. نویسنده در بحث از قیام
عاشورا، به نامه‌نگاری کوفیان و روانه شدن
مسلم به کوفه و خروج امام از
مکه و رفتن به سوی
کوفه و ملاقات با
حر و در نهایت،
شهادت حضرت اشاره کرده است. به دلیل ستایش‌های او از امام حسین (علیه‌السّلام) و نکوهش‌هایش از یزید، برخی گمان کرده‌اند که او
شیعه بوده است.
در اوایل قرن یازده، ابوجمعه
سعید بن مسعود ماغوسی (۱۰۱۶ق)، با بهره گرفتن از ۵۰۰ کتاب، شرحی را برای این اثر با عنوان
نظم الفرائد الغرر فی سلک فصول الدرر نوشت.
• پیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۱، ص۹۹-۱۰۰.
