مفتاح الفلاح فی عمل الیوم و اللیلة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«مفتاح الفلاح فی عمل الیوم و اللیلة من الواجبات و المستحبات» تالیف
شیخ بهایی،
محمد بن حسین حارثی، متوفای ۱۰۳۱ ق در موضوع اعمال
واجب و
مستحب برای یک
مسلمان در یک شبانه‌روز می‌باشد.
اعمال واجب و مستحب برای یک
مسلمان در یک شبانه روز
شیخ بهایی علیه الرحمة کتاب خود را به این انگیزه نوشته که یک مسلمان بتواند در یک شبانه روز تمام اعمال خود را بر طبق آن انجام دهد؛ لذا
نمازهای واجب و
مستحب،
وضو،
طهارت و... را نیز در کتاب خود ذکر کرده است.
مصنف در لابلای ابواب کتاب بحث‌های دقیق علمی و روایی مطرح کرده و به نفی و اثبات نظریه‌های گوناگون پرداخته است.
از جمله، شیخ بهایی در مورد
تسبیح حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها بحث مفصلی دارد.
بحث‌هایی مانند آداب لباس پوشیدن و خوردن و آشامیدن و راه شناختن
زوال آفتاب و
آداب مسواک و... را نیز در فصول مختلف و در مناسبت‌های گوناگون مطرح کرده است.
شیخ بهایی علیه الرحمة در هر فصل از کتاب، پس از ذکر چند روایت و مطالب مختلف، شروع به توضیح الفاظ روایات کرده و بعضی مطالب مبهم یا دشوار آن فصل را تبیین نموده است.
ترتیب کتاب بر اساس گذران یک شبانه روز است، به این صورت که کتاب ۶ باب است:
باب اول در اعمالی است که
بین الطلوعین انجام می‌شود اعم از
واجب و
مستحب.
باب دوم اعمال مختص به طلوع آفتاب تا
ظهر شرعی و زوال آفتاب است.
باب سوم شامل اعمال زوال آفتاب تا غروب آن است.
باب چهارم اختصاص به اعمال غروب خورشید تا وقت خواب دارد.
باب پنجم شامل اعمال وقت خواب تا نیمه شب است که
آداب خواب و تسبیح حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها را هم در این قسمت ذکر نموده.
باب ششم اعمال بین نیمه شب تا
طلوع فجر است.
خاتمه کتاب که شامل تفسیر
سوره حمد است.
کتاب شریف مفتاح الفلاح به لحاظ دسته بندی زیبا، خلوص از زوائد، صحت و اعتبار مطالب و اعتبار و آوازه مؤلف شریف آن، خیلی سریع جایگاه خود را در بین اقشار مختلف جامعه به دست آورد و هر خانواده متعبد مسلمان یک نسخه از آن را در کنار
قرآن مجید برای استفاده روزانه در خانه خود نگه می‌داشت.
این کتاب شریف به خاطر همگانی بودن و استفاده عموم مردم از آن، بارها ترجمه شده تا منفعت آن عام تر شود. از جمله ترجمه‌ها:
۱- ترجمه کتاب توسط مرحوم
آقا جمال خوانساری، متوفای ۱۱۲۵ هجری
۲- ترجمه‌ای از
محمد شریف بن احمد جیلانی که با نام
عروة النجاح منتشر شده و در آن خاتمه کتاب را که تفسیر سوره حمد بوده حذف کرده و در عوض دعاهای ایام هفته و
زیارات معصومین و
ادعیه مشهوری مانند
کمیل و
سمات و... را به آخر آن افزوده است.
۳- ترجمه کتاب با نام
آداب عباسی از
صدر الدین محمد بن محب تبریزی، که شاگرد شیخ بهایی بوده و در زمان حیات مؤلف کتاب را ترجمه کرده است.
یک نسخه از کتاب نیز به صورت خلاصه آداب عباسی که حواشی و بیان‌های شیخ بهایی را حذف کرده موجود است.
۴- ترجمه‌ای با نام
التحفة النوابیة از
سید محمد جعفر حسینی که در ۹ باب تنظیم شده، ۶ باب اول آن بر طبق مفتاح الفلاح است و سه باب به آخر آن افزوده که شامل اعمال ماه‌های
رجب،
شعبان و
رمضان و
آداب دعا و زیارات و... می‌باشد.
کتاب شریف مفتاح الفلاح یک بار توسط آقا جمال خوانساری شرح شده و یک بار نیز توسط شیخ
سلیمان بن عبدالله بحرانی، متوفای ۱۱۲۱ هجری شرح شده و با «نام فلق الصباح فی شرح مفتاح الفلاح» منتشر گشته است.
کتاب
فتح المفتاح که توسط یکی از شاگردان شیخ بهایی علیه الرحمة تالیف شده منتخب و خلاصه‌ای است از مفتاح الفلاح استاد.
از جمله حاشیه‌های نوشته شده برای کتاب حاضر است:
۱- حاشیه‌ای توسط
مولا اسماعیل بن محمد حسین خواجوی، متوفای ۱۱۷۳ هجری
۲- حاشیه‌ای به وسیله
سید حسین حسینی مرعشی، معروف به خلیفه سلطان، که از شاگردان شیخ بهایی است و حواشی مفصلی بر کتاب زده که حجم آن از حجم کتاب نیز بیشتر است.
نرم افزار گنجینه روایات، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
