معمر بن مثنی ثقفی (دائرة‌المعارف‌مؤلفان‌اسلامی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
معمر بن مثنی ثقفی (
۱۱۴-
۲۱۰ق)، از عالمان و راویان
قرن دوم و سوم و آشنا به
لغت،
نحو،
شعر،
انساب و تاریخ بود.
ابوعبیده معمر بن مثنی تیمی بصری تمیمی سخت، نیاکان وی ایرانی و از یهودیان
باجروان، منطقه‌ای در
بین النهرین بودند و خود او سال ۱۱۴ق
در
بصره متولد و پرورش یافت و در همان‌جا تحصیل کرد.
درباره تولدش سال‌های
۱۰۸ تا
۱۱۲ق هم ذکر شده است.
او از
طایفه بنی تیم قریش و از موالی آنها بود و نزد
ابوعمرو بن علاء و
هشام بن عروه به تحصیل پرداخت.
ابوعثمان مازنی و
قاسم بن سلام از شاگردان او بودند.
یاقوت حموی او را آشنا به لغت، نحو، شعر، انساب و تاریخ دانسته و گفته است که او و
اصمعی از پیش گامان علم انساب و تاریخ عرب بوده‌اند
و بعضی نوشته‌اند که معمر در مذمت اعراب کتاب نوشته است.
او اولین خطبه
امام علی (علیه‌السّلام) در دوره حکومت ایشان
و روایاتی از
امام سجاد (علیه‌السّلام) را نقل کرده است.
سال وفاتش به اختلاف سال‌های
۲۰۳ تا
۲۱۳ق ذکر شده، ولی
ابن ندیم مرگ او را به سال ۲۱۰ق در بصره نوشته‌اند.
آثار زیر برای او ذکر شده است: مجاز القرآن، غریب القرآن، معانی القرآن، غریب الحدیث، الدیباح، جفرة خالد، الحیوان، التاج النقائض ابنی وائل الامثال، الحدود، مسعود البصره، خبر الروایه، خراسان، معارات «مغارات»، قیس و الیمن، خبر عبدالقیس، خبر ابنی «ابی»، بغیض خوارج بحرین و الیمامه الموالی البله الضیفان الطروقه مرج راهط المنافرات القتال خبر البرّاض «التوام» الفرارین «القواریر» البازی الحمام الحیّات العقاب النواکح النواشز حفیر الخیل الملاص «اللاص» الاعتان «الاعتبار» مناقب باهله ایادی الازد الخیل الابل الاسنان المحام «المجان» الزرع الرحل الدلو البکرة السرج اللجام القوس السیف مثالب باهله الشوارد الاحلام الزوائد مقاتل
الفرسان نامه «قامه» الرئیس مقاتل الاشراف الشعر و الشعراء فعل و افعل المصادر المثالب خلق الانسان الفرق الخسف مکه و الحرم الجمل و الصفین بیوتات العرب اللغات الغارات المعاتبات الملاویات الاضداد ماثر العرب القبّالین العققه مآثر عطفان الاوفیاء اسماء الخیل ادعیاء العرب مقتل عثمان قضاة البصره فتوح ارمینیه فتوح الاهواز لصوص العرب اخبار الحجاج قصه الکعبه الحمس من قریش
فضائل الفرس اعصار الجزور الحاملین الحمالات کتاب ما تلحن فیه العامه سلم بن قتیبه روشنقباد السواد و فتحه کتاب مسعود بن عمرو و مقتله کتاب من شکر من العمال «و حمد» غریب بطون العرب تسمیة من قتلت بنو اسد الجمع و التثنیه الاوس و الخزرج محمد و ابراهیم ابنی عبدالله بن حسن بن حسن الایام الحرّات اعراب القرآن ایام بنی یشکر و اخبارهم و ایام بنی مازن و اخبارهم.
(دیگر منابع:
)
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۷۷۳، برگرفته از مقاله «معمر تیمی».
