مظفر بن ابی‌الخیر تبریزی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تبریزی، مظفّر بن ابی الخیر (یا ابی محمد)، امین الدین ابواسعد وارانی،
فقیه و
اصولی شافعی در قرن هفتم است.
در روستای واران
تبریز به دنیا آمد.
در برخی منابع زادگاه او به اشتباه راران ضبط شده است
که از قریه های
اصفهان است.
سُبکی سال
تولد او را ۵۵۸ ذکر کرده است.
وی به
بغداد رفت و نزد ابوالقاسم بن فَضلان به تحصیل پرداخت.
مدتی در نظامیه این شهر معید بود و در بغداد به
فتوا و
مناظره اشتغال داشت.
به گفته
یاقوت حموی وی پیش از این در
موصل نزد ابوالمظفرمحمدبن عُلْوان فقه آموخته بود.
همچنین از ابوالفرج بن کُلَیب و ابواحمدبن سُکَینه
حدیث شنید و پس از آن از
عراق عازم
حج شد، سپس به
مصر رفت و در مدرسه ناصریه (بعدها شریفیه) ــ در نزدیکی جامع عتیق ــ سالها تدریس کرد.
پس از آن به عراق و سپس به
شیراز رفت و در
ذیحجّه ۶۲۱ در آن‌جا درگذشت.
مقام علمی تبریزی بسیار برجسته بود و در
تدریس و بویژه تألیف شهرت فراوانی به دست آورد.
در مصر او را از بزرگترین مشایخ
علم دانسته و
عابد ،
زاهد ، امامی پُربحث و اهل مناظره معرفی کرده اند.
آثار تبریزی عبارت‌اند از: المختصر، در
فقه شافعی که شهرت بسیار دارد و تبریزی به عنوان «صاحب مختصر» شناخته شده است.
این اثر خلاصه کتاب الوجیز فی الفروع غزالی است.
حاجی خلیفه به شش شرح این کتاب اشاره کرده که یکی از آن‌ها از تقی الدین
سبکی (متوفی ۷۵۶) است؛ التنقیح، تلخیص کتاب المحصول فی علم الاصول فخررازی (متوفی ۶۰۶)؛ سِمط المسائل، اثری فقهی که به نوشته
سبکی در دو مجلد یا بیش‌تر بوده است.
حاجی خلیفه علاوه بر سمط المسائل ــ که به اشتباه سبط المسائل آورده
ــ از کتاب سمط الفوائد در سه مجلد یاد کرده است.
این دو باید نام یک کتاب باشد.
سیوطی از سمط المسائل با عنوان سماط سمط الفوائد نام برده است.
(۱) ابن قاضی شهبه، طبقات الشافعیه، چاپ حافظ عبدالعلیم خان، بیروت: دارالندوه الجدیده، ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
(۲) عبدالرحیم بن حسن اسنوی، طبقات الشافعیه، چاپ کمال یوسف حوت، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
(۳) حاجی خلیفه.
(۴) محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۲۱ـ۶۳۰ ه، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۸.
(۵) عبدالوهاب بن علی
سبکی، طبقات الشافعیه الکبری، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
(۶) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، حسن المحاضره فی تاریخ مصر و القاهره، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، ج ۱، (قاهره) ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
(۷) یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت ۱۹۹۵.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تبریزی»، شماره۳۲۳۴.
